Аҟәа. Жьҭаарамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Абҵарамзазы Адыгеиатәи Ареспублика аҿы арԥарцәеи аҭыԥҳацәеи рыбжьара атлетика хьанҭа азы Урыстәыла Аԥхьахәгара мҩаԥысраны иҟоуп. Абҵарамза 15 азы Маиҟәаԥ ақалақь аҿы атлетка хьанҭа азы аспортсмен Елҟан Гәазаа ари Аԥхьахәгара ихы алаирхәраны дыҟоуп, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны аҿари аспорти русқәа рзы Аҳәынҭқарратә Еилакы.

Аҟәа. Жьҭаарамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. /Аманда Касланӡиа/.  Жьҭаарамза 27 рзы ареспублика аҿы аԥсуа бызшәа Амш азгәарҭоит.  Аԥсуа бызшәа аҵара аганахьала иҟоу аҭагылазаашьа, иҿыцу аметодикақәеи абызшәа аҵара ирласу акурсқәа русура, уҳәа ртәы Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо илҳәеит аҳәынҭқарратә бызшәатә политика азы Аҳәынҭқарратә усбарҭа анапхгаҩы Гәында Кәыҵниа.

Лара, аԥсуа бызшәа Амш шықәсык ахь знык акәымкәа есыҽны иазгәарҭалароуп ҳәа лҳәеит .

Уи лажәқәа рыла, ҳтәылаҿы амилаҭтә хдырреи адемографиеи ирыдҳәаланы ӷәӷәала апроблемақәа ықәгылоуп.

«Ҳара хыԥхьаӡарала ҳмаҷра, аурыс бызшәа ӷәӷәала анырра, уҳәа егьырҭ апроблемақәа ирыхҟьаны аԥсуа бызшәа иахьатәи аҭагылазаашьа  шьақәгылеит», – ҳәа илҳәеит Гәында Кәыҵниа.

Лара гәалсрала иазгәалҭеит иахьатәи амш азы зхатәы аԥсуа бызшәала ицәажәо, ихәыцуа, иара убас активла уи зхы иазырхәо еиҳа-еиҳа рхыԥхьаӡара шагхо. 

«Ҳара ҳҿи-ҳнапи еиқәыԥсаны ҳтәаӡам, ари аҭагылазаашьа арҽеиразы иҳалшо зегьы аҟыҵара ҳаҿуп. Аигәоуп аҳәынҭқарратә бызшәатә политика азы аҳәынҭқарратә Еилакы анаԥҵаз.  Уаанӡа аус ауан аԥсуа бызшәа аҿиара Аҳәынҭқарратә фонд. Анаҩс уи хазы иаԥҵаз аҳәынҭқарратә бызшәатә политика азы аҳәынҭқарратә Еилакы иаларҵеит. Ԥыҭрак ашьҭахь ари аҳәынҭқарратә Еилакы адепартамент азин ашьаҭала аҵарадырреи абызшәатә политикеи Рминистрра иаларгалеит.  Ашьҭахь адепартамент Аминистрра алгареи аҳәынҭқарратә Усбарҭа аԥҵареи рзы аӡбамҭа рыдыркылеит», –  ҳәа илҳәеит Гәында Кәыҵниа.

Аҳәынҭқарратә абызшәатә политика азы аҳәынҭқарратә Усбарҭа аԥҵан жәабранмза, 2023 шықәсазы.  

«Ҳара активла аусура ҳалагеит лаҵарамза инаркны, уинахыс аамҭа митәык шымцацгьы, иҳалҳаршаз маҷӡам ҳәа уҳәаратәы иҟоуп. Абызшәа аҵареи аҿиареи рзы апрограмма еиқәҳаршәеит. Сара сгәаанагарала Аԥсны иқәынхо зегьы аелементартә ҩаӡара аҿы акәзаргьы, аҳәынҭқарратә бызшәа рдыруазар ахәҭоуп.  Уи азы ирласны абызшәа аҵара  акурсқәа хымԥадатәиуп.  Убри аан акурсқәа рацәазароуп, агәыԥқәагьы убасҵәҟьа ирацәазароуп»,  – ҳәа иазгәалҭеит Гәында Кәыҵниа.

2024 шықәса инаркны ареспублика ақалақьқәа зегьы рҿы ахәыҷқәеи аиҳабацәеи рзы аԥсуа бызшәа аҵара Ацентрқәа раартра азԥхьагәаҭоуп. 

«Уажәы аҳәынҭқарратә Усбарҭа аҿы аԥсуа бызшәа аҵара азы ирласу, ихәыда-ԥсадоу акурсқәа аус руеит. Араҟа ауаа идырҵахоит аелементартә ҩаӡараҿы аԥсышәала ацәажәара. Акурсқәа ирзоужьу аамҭа иалагӡаны ауаҩы аԥсышәала ацәажәара ирҵара алшоит. Ҳара ҳашҟа иаауеит атәылауаҩра аиуразы аԥышәара аҭиразы аԥсуа бызшәала ацәажәара зҵарц зҭаху ауаа.

Ҳара акурсқәа рымҩаԥгара еиҿаҳкааит, уи азы ааԥхьара иаҳҭеит аԥышәа змоу ААУ аҟынтәи арҵаҩы. Аметодика митәык иуадаҩӡам, агәыԥ иалоу зегьы аҽазыҟаҵарақәа шымҩаԥысуа ргәаԥхоит. Зегьы аҽазыҟаҵарақәа гәахәарыла ирҭаауеит. Жьҭаарамза анҵәамҭазы актәи агәыԥ рҵара акурс хдыркәшараны иҟоуп, аԥышәа рҭиуеит, анаҩс урҭ асертификат рыҭахоит. Атәылауаҩра азы аԥышәара ауаа уи ашьҭахь, аиустициа Аминистрраҿы ирҭиуеит», – ҳәа еиҭалҳәеит лара.

Гәында Кәыҵниа  лажәақәа рыла, акурсқәа анеиҿыркаауаз дара хықәкыс ирыман урҭ аинтерес аҵаны, аԥсуа бызшәа аҵараҿы хра аланы, алҵшәа бзиа аарԥшра алшоны аҟаҵара. 

«Ҳара ҳҽазаҳшәоит  убас ала ҳус аиҿкаара, ауаа акурсқәа рахь аныҟәареи абызшәа аҵареи ргәаԥхо иҟаларц, урҭ урокқәак рышьҭахь рҽазыҟаҵарақәа ааныжьны имцаларц. Абызшәа егьа иуадаҩзаргьы, уи аҵаразы агәазыҳәареи иахәҭоу аҭагылазаашьақәеи аҭыԥ роур, усҟан, жәаҳәарада иарбоу ахықәкы нагӡахоит. Ҳара Аԥсны иқәынхо зегьы аҳәынҭқарратә бызшәа рдыруазарц  ҳҭахуп», - ҳәа инаҵшьны иазгәалҭеит аспециалист. 

Аԥсуа  бызшәа  аҿиара иадҳәалоуп ихадоу ҩ-проблемак  – аԥаратә хархәагақәеи аспециалистцәеи разымхареи.

«Ҳара ҳҳәынҭқарра ус еиԥш алшара амаӡам аусшәҟәқәа реикәыршареи аусеилыргареи, аусуратә шәҟәеимадара зегьы аԥсышәала амҩаԥгара аиҿкааразы. Жәлар Реизара-Апарламент аилатәарақәа зегьы аԥсышәала имҩаԥысуазароуп, уи ззымдыруа рзы, асинхронтә еиҭагара еиҿкаазароуп», – ҳәа лгәаанагара лҳәеит Гәында Кәыҵниа.

Аусбарҭа аҿы амультфильмқәа аԥсуа бызшәахьы рдублиаж аҟаҵара ахшыҩзышьҭра ду арҭоит. Аԥсуа бызшәахь здублиаж ҟаҵоу 11 мультфильм ҳазҭоу ашықәс нҵәаанӡа ахәаԥшыҩцәа идырбахоит. Мультфильмк 12 минуҭ ирҭагӡоуп. Ҳаԥхьаҟа иазԥхьагәаҭоуп аԥсуа мультфильмқәа раԥҵара, аха уи акыр еиҳа иуадаҩхоит, насгьы еиҳа ахарџь ацлоит. 

«Ҳара адублиаж аганахьала аԥышәа бзиа ҳамоуп, астудиа ыҟоуп, хара имгакәа аԥхьарбара ҳҽазыҟаҳҵоит», –  ҳәа илҳәеит лара.

Иара убас, Гәында Кәыҵниа аусбарҭа ахәыҷтәы сахьаркыратә литература, аметодикатәии лабҿабатәии ацхыраагӡақәа, аҵаратә интерактивтә ахәыҷтәы планшетқәа, ацҵақәа, аудиошәҟәқәа, ицәажәо анбан, алабҿабатә цхыраагӡақәа, уҳәа рҭыжьра иазку аусура шынанагӡо азы адырра ҟалҵеит.

Иара убас, аусбарҭа аҿы аԥсуа тапонимика азҵаарақәагьы аус рыдырулоит. Атапонимикатә хьыӡқәа рзы иҷыдоу акомиссиа аԥҵоуп.

«Ҳара еиқәыршәаны иҳамазароуп агеографиатә хьыӡқәа реестр, ҳара иаҳҭахуп аспециалистцәа. Ари даара иуадаҩу, зымҽхак ҭбаау усуроуп, уи аџьабаа маҷымкәагьы иацуп.  Аԥсныҟа иааз ауаҩы Аԥсны дшыҟоу еиликаауазароуп. Аԥсуа хьыӡқәа рытранскрипциеи реиҭагареи ирыдҳәаланы апроблемақәа маҷымкәа ыҟоуп, избан акәзар ҳара аспецификатә ҟазшьа змоу ашьҭыбжьқәа ҳамоуп», - ҳәа илҳәеит лара.

Гәында Кәыҵниа иара убас атәыла аҿы аҳәынҭқарратә бызшәеи аӡыргеи  рзы азакәанқәа лассы-лассы еиларгоит ҳәа иазгәалҭеит.

«Аӡырга аларҵәара аҳәынҭқарратә бызшәала, иаҭаххоны иҟалар аурыс бызшәалеи англыз бызшәалеи имҩаԥгазароуп, аха убри аан аԥсуа шрифт егьырҭ раасҭа еиҳазароуп. Аҭыԥ хадаҿы игылазароуп аԥсышәала иҟаҵоу аҩырақәа. Аҵыхәтәантәи аамҭазы акәзар, аилагарақәа даара ирацәаны аҭыԥ роуа иалагеит. Ҳара ахылаԥшратә фунциақәа ахьҳамам инамаданы, аилагарақәа раарԥшраан апрокуратура Хада ахь уи азы адыра ҟаҳҵар ҳалшоит. Ҳара аӡырга азы азакәан еилазгаз ахараԥса дыршәара азин ҳамаӡам», – ҳәа илҳәеит лара.

Аҟәа. Жьҭаарамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны анапхгаратә делегациа ареспублика Ахада инапынҵала аҩганктәи анапхгарабжьаратәи аконсультациақәа рылахәхаразы Белорусь инеит.

Минск ақалақь аҿы имҩаԥысит аԥсуа делегациеи аминистрцәа Рхеилак Аппарат анапхгаҩы Константин Бураки реиԥылара.

Иахьа Минск ақалақь аҿы имҩаԥысраны иҟоуп аҩганктәи анапхгарабжьаратәи аконсультациақәа.

Аԥсны аганахьала аконсультациақәа рхы аладырхәуеит адәныҟатәи аусқәа рминистр Инал Арӡынба, аҩныҵҟатәи аусқәа рминистр Роберт Киут, агәабзиарахьчара  аминистр Едуард Быҭәба, акультура аминистр инапынҵақәа назыгӡо Динара Смыр; иҷыдоу аҭагылазаашьақәа рзы аминистр Лев Кәыҵниа, Аҟәа ақалақь ахада Беслан Ешба, Аҿари аспорти русқәа рзы аҳәынҭқарратә Еилакы ахантәаҩы Ҭарашь Ҳагба.

Аҟәа. Жьҭаарамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Жьҭаарамза 30 рзы имҩаԥысуеит Аԥсны анаукақәа Ракадемиа апрезидент иалхра.   

Аԥсны Анаукақәа Ракадемиа Аԥҟаԥҵәа инақәыршәаны, акандидатура ақәыргылара мҩаԥысуеит апрезидиум инарҭбаау аилатәара аҿы, алхрақәа ракәзар, урҭ Академиа азеиԥш еизараҿы имҩаԥысуеит.

Анаукақәа Ракадемиа апрезидент хәы-шықәса аҽҳәара иманы далххоит.

Жьҭаарамза 25  рзы имҩаԥысит Анаукақәа Ракадемиа апрезидиум инарҭбаау аилатәара. Уи уажәы аус зуа Академиа апрезидент изинмчы ахьхыркәшахо инамаданы, Анаукақәа Ракадемиа апрезидент имаҵураҭыԥ ахь акандидатура ақәыргылара иазкын.

Аԥсны анаукақәа Ракадемиа апрезидент иалхразы акомиссиа ахь апретендент заҵәык изы мацара аусшәҟәқәа нагахеит, уи Аԥсны анаукақәа Ракадемиа академик, Урыстәылатәи анаукақәа Ракадемиа аҳәаанырцәтәи алахәыла, афилологиатә наукақәа рдоктор, Аԥсны анаукақәа Ракадемиа уажәтәи апрезидент Зураб Џьоҭа-иԥа Џьапуа иоуп. Анаукақәа Ракадемиа алахәылацәа еицҿакны Зураб Џьапуа икандидатура азы рыбжьы рҭиит. Абжьыҭира маӡала имҩаԥган.

Аҩбатәи амшхәаԥштә зҵаарагьы убаҵәҟьа маӡалатәи абжьыҭирахь инаган.

Аҟәа. Жьҭаарамза 26, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Цәыббрамза анҵәаҭа инаркны Аԥснынтәи Урыстәылаҟа експорт ҳасабла идәықәҵахеит:  

– 592 920 кьыла амандарина;

– 3 кьыла апельсинқәа, 38 313 кьыла алимонқәа;

– 132 742 кьыла афеихоа;

– 13 585 кьыла ахәырма.

2022 шықәса аиԥш-зеиԥшу аамҭахәҭа азы Аԥснытәи иалганы идәықәҵахеит 161 092 кьыла амандарина, 2021 шықәсазы аиԥш-зеиԥшу аамҭахәҭа азы – 404 870 кьыла, ҳәа Аԥныпресс акоррепондент иҿцәажәо адырра ҟарҵеит  Аԥсны аҳәынҭқарратә ҳазылхратә Еилакы аҿы.   

Аҟәа. Жьҭаарамза 26, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Жьҭаарамза 23 инаркны 26  рҟынӡа Уфа ақалақь аҿы имҩаԥысуан III Жәларбжьаратәи аетнотуризм азы афорум мҩаԥысуан. Уи рхы аладырхәит Белоруссиа, Аԥсны,  Урыстәыла 50 регион инареиҳаны рҟынтәи атуристтә усхкы ахаҭарнакцәа.

Аусмҩаԥгатәқәа еиҿыркааит Башкортостан атуризми аусдкылареи Рминистрреи  Автономтә Икоммерциатәым Аиҿкаара «Ареспублика Башкортосҭан атуризм аҿиара Ацентри».

Афорум апрограмма  иарбан апленартә еилатәарақәа, астол гьежьқәа, арҿиаратә мастер-классқәа, апрезентациақәа, аекскуриақәа, ацәыргақәҵатә плошьадкақәа, аетноӡыргарақәа.  

Аҟәа. Жьҭаарамза 26,  2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Ажьырныҳәамза  1 инаркны жьҭаарамза 21, 2023 шықәсанӡа Г. Смыр ихьӡ зху  Афон Ҿыцтәи аҳаԥы иаҭааит 369 795-ҩык, афинанстә лагалақәа рзеиԥш еицҵалыҵ  258 856 нызықь мааҭ рҟынӡа инаӡеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит атуризм Аминистрра апресс-маҵзура.  

Риҵатәи ареликттә милаҭтә парк ажьырныҳәамза 1 инаркны жьҭаарамза 21 аҟынӡа иаҭааз рхыԥхьаӡара  550 718-ҩык рҟынӡа инаӡоит, убри аан афинанстә лагалақәа рзеиԥш еицҵлыҵ 366 млн. 179 нызықь мааҭ рҟынӡа инаӡеит.  

Аҟәа. Жьҭаарамза 26, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аграртә политикеи аԥсабаратә ресурсқәеи аекологиеи рзы апарламенттә Еилакы аилатәара мҩаԥысит аԥшьаша, жьҭаарамза  26 рзы.

Апарламент аофициалтә саит иҟанаҵо адыррақәа рыла, Аилак алахәылацәа ақәҵарақәа апроектқәа ԥшьба ирыхәаԥшит. Убас:

«Зҭакԥхықәра Ҳәаақәҵоу Аилазаара «Гермес Трейд» асанатор-курорттә ҟазшьа змоу ахыбра аргылара азы  есымшатәи ахархәаразы  Ешыра ақыҭан 2,4 гектарк рҟынӡа инаӡо адгьылтә хәҭа аҭаразы Аҟәа араион Ахадара ажәалагала ақәшаҳаҭра азы»;

Аҟәа. Жьҭаарамза 26, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Жьҭаарамза 25 рзы Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра аколлектив Аԥснытәи аҳәынҭқарратә Университет аҿы имҩаԥысыз иҷыдоу анапынҵақәа рзы ацҳаражәҳәаҩ,   I акласс абжьгаҩ, жәларбжьаратәи аизыҟазаашьақәа ртеориеи аҭоурыхи ркафедра арҵаҩы Адгәыр Чегиа игәалашәаратә хәылԥазы иаҭааит.

ААУ апрофессор-рҵаҩратә еилазаара, иара иҿы аҵара зҵоз ԥыхьатәи астудентцәеи шықәсырацәа инеиԥынкыланы аус зциуаз иколлегацәеи Адгәыр Чегиа жәа ҟәандала дыргәаладыршәеит.  

Агәалашәаратә хәылԥазы амодератор иаҳасабала дықәгылеит афилологиатә наукақәа рдоктор, ажурналистика акафедра апрофессор Екатерина Бебиа. Лара Адгәыр Чегиа иԥсҭазаара, изанааҭтә усура, иҟазара далацәажәеит, аԥсуа дипломатиа аҿы илагалақәа азгәалҭеит.

Аҟәа. Жьҭаарамза 26, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Жьҭаарамза 26 рзы аекономикатә политикеи ареформақәеи аинформациатә технологиақәеи рзы апарламенттә Еилакы аилатәара аҿы «Аинвестициатә усура азы» Аԥсны Аҳәынҭқарра Азакәан аиҭакрақәа ралагалара азы» Азакәан апроект иахәаԥшит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Жәлар Реизара-Апарламент аофициалтә саит.

Иарбоу азҵаара ахәаԥшра рхы аладырхәит Апарламент Аиҳабы Лаша Ашба, адепутатцәа, аԥыза-министр ихаҭыԥуаҩ, аекономика аминистр Кристина Озган, аекономика аминистр ихаҭыԥуаҩ Ҭеимураз Миквабиа. Инарҭбаау аилатәара мҩаԥигеит аекономикатә политикеи ареформақәеи аинформациатә технологиақәеи рзы апарламенттә Еилакы ахантәаҩы Бадрик Ԥлиа.