Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса.  Аԥсныпресс.  Асоциалтә каҭақәеи Telegram-каналқәеи рҿы иахьатәи амш иалагӡаны «иацы ахәылбыҽха инаркны ашьауӷатә ԥшаара Аусбарҭа аусзуҩцәа ауаа кны аусеилыргаанӡатәи аамҭалатәи аԥхьакырҭақәа рахь инаргоит. Џьоукы рыҩнынтәи идәылыргоит, даҽа џьоукых адәахьы икны иааргоит» ҳәа аинформациа аларҵәара мҩаԥысуан.  

Ари аинформациа ахцәажәаразы Аԥсныпресс иҟанаҵаз аҳәарала, атәыла аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра апресс-маҵзура аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра аштаттә режим ала аус ауеит ҳәа адырра ҟанаҵеит.  

«Азинеилагарақәеи ацәгьоурақәеи рыԥхьырҟәҟәаареи ауаажәларратә зинлеишәа ашьақәыргылареи ауааԥсыреи ареспублика иаҭаауа асасцәеи ршәарҭадара алыршареи иазкны системала ишьақәыргылоу аусмҩаԥгатәқәа мҩаԥысуеит.

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Шьамтәылатәи Арабтәи Ареспублика ала Аԥсны Аҳәынҭқарра ахьыԥшымра азхаҵара ҟалеижьҭеи 5-шықәса аҵреи аҩ-ҳәынҭқаррак адипломатиатә еизыҟазаашьақәа рыбжьаҵареи инамаданы, Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистр Инал Арӡынба Аԥсны ажәлар рахь ааԥхьара ҟаиҵеит.  

«Лаҵарамза 29, 2018 шықәсазы Аԥсни Шьамтәылеи аҩганктәи азхаҵареи адипломатиатә еизыҟазаашьақәа рыбжьаҵареи рзы алаҳәара ҟарҵеит. Убри ала урҭ аԥсныжәлари Шьамтәыла ажәлари шықәсырацәала ирыбжьаз аимабзиаратә еизыҟазаашьақәеи аимадареи официалла ишьақәдырӷәӷәеит.   

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аоператив-ԥшааратә усмҩаԥгатәқәа рымҩаԥгара иалҵшәаны, Аԥсны аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра ашьауӷатә ԥшаара Аусбарҭа аусзуҩцәа дааныркылеит Ҭырқәтәыла атәылауаҩ Аидын Ахмеҭ ишьраҿы игәҩароу, 1987 шықәсазы ииз Азербаиџьан атәылауаҩ Дадашов Ниџьаҭ Ибрагим-оглы.

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса.  Аԥсныпресс. Лаҵарамза 30 рзы аоппозициатә политикатә мчрақәа рыла зымҩаԥгара азԥхьагәаҭоу амитинг инамаданы, апрокурор Хада Адгәыр Агрба атәыла ауааԥсыра рахь ааԥхьара ҟаҵо дықәгылеит.

«Ҳаҭыр зқәу ажәлар, аоппозициатә политикатә мчрақәа рхаҭарнакцәа рыла лаҵарамза 30, 2023 шықәса, асааҭ 14;00 азы, Аҟәа ақалақь Адраматә театр аҿаԥхьа зымҩаԥгара азԥхьагәаҭоу амитинг инамаданы, Ареспублика Аԥсны апрокуратура Хада ахьӡала – амитинг амҩаԥгараан азинлеишәа аиламгареи аиҿагылара аҟынӡа анамгареи рзы Шәара шәахь аҳәара ду ҟасҵоит», – ҳәа иҳәеит апрокурор Хада.

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Шьамтәыла иҟоу Аԥсны аусқәа рзы аамҭалатәи агәрага, Шьамтәыла иҟоу Аԥсны Ацҳаражәҳәарҭа абжьгаҩ-цҳаражәҳәаҩ Муҳаммад Али лаҵарамза 28 рзы Шьамтәыла иҟоу Алада Африкатәи Ареспублика ацҳаражәҳәаҩ Барри Филлип Гилдер диԥылеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра Амедиацентр.

Аиԥылара аҿы аганқәа Ацҳаражәҳәарҭақәа русеицура алшарақәа, иара убас аҩҳәынҭқаррак рыжәларқәа рыбжьара аимабзиаратә еизыҟазаашьақәа рыбжьаҵара ирыдҳәалоу азҵаарақәа ирылацәажәеит.  

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Лаҵарамза 27-28 рзы Ржев ақалақь аҿы имҩаԥысуан азҟазацәа рыбжьара самбо азы XXX Урыстәыла ачемпионат. Атурнир рхы аладырхәит  Урыстәыла 30 регион аҟынтәи 400-ҩык инареиҳаны асамбистцәа-азҟазацәа. Аицлабрақәа ирылахәын аԥснытәи аспортсменцәагьы, асамбистцәа Бориси Алиаси Багаҭелиа. Урҭ ари атурнир аҿы ахьтәы медалқәа роуит.

Борис Багаҭелиа акапантә категориа 97+ кь. (М7) иаҵанакуаз рыбжьара аиааира игеит, Алиас Багаҭелиа (М2) – акапантә категориа 98 кь. иаҵанакуа рыбжьара. Анаҩс, аԥснытәи аспортсменцәа ҳазҭоу ашықәс, жьҭаарамзазы Ҟазахсҭан имҩаԥысраны иҟоу адунеи ачемпионат рҽазыҟарҵалоит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны аҿари аспорти рызҵаарақәа рзы Аҳәынҭқарратә Еилакы.  

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. 2023 шықәса инаркны агәабзиарахьчара Аминистрра атәылауаа Аԥсны анҭыҵ рыхәшәтәра иақәхарџьит 41 млн. мааҭ, 513-ҩык урыстәылатәи ахәышәтәырҭақәа рҿы амедицинатә цхыраара роуит.  

Атәылауаа Аминистрра ахь изыдҵаало азҵаарақәа рӷьырак акардиологиа, анеирохирургиа, офтальмологиа, ашьа-датә хирургиеи атравматологиеи ирыдҳәалоуп.

«Ҳара есышықәса ҳреспублика ахәышәтәырҭақәа рҿы амедицинатә цхыраара аҩаӡара ашьҭыхра ҳаҿуп. Аха убри аан уеизгьы ҳтәылауаа аҳәаанырцә иандәықәаҳҵогьы ыҟоуп. Агәабзиарахьчара –  ҳҳәынҭқарра анапхгара азы хадара злоу усхкны иҟоуп. Ус еиԥш ахыдҵа ҳҿаԥхьа иқәыргылоуп, ҳаргьы уи иҳалшо ала анагӡара ҳҽазаҳшәалоит», – ҳәа Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо иҳәеит агәабзиарахьчара аминистр Едуард Быҭәба.  

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Ареспублика анапхгараҭара ахаҭарнакцәа Аԥсны Аҩбатәи Ахада инышәынҭра аҿы ашәҭ шьыҵәрақәа шьҭарҵеит.

Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь ҳаҭырла дыргәаладыршәарц Очамчыра араион Џьгьарда ақыҭан инеит Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа, Ахада Ихаҭыԥуаҩ Бадра Гәынба, Жәлар Реизара-Апарламент Аиҳабы Лаша Ашәба, Аҳынҭқарра Ахада Иусбарҭа Аиҳабы Џьансыхә Нанба,  Аԥсны иҟоу Урыстәыла Ацҳаражәҳәаҩ Михаил Шургалин, атәыла Анапхгара ахаҭарнакцәа, Апарламент адепутатцәа, ауаажәларра рхаҭарнакцәа, ашколхәыҷқәа.

Аҟәа. Лаҵарамза 29, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Лаҵарамза 29 рзы Аԥсны Аҩбатәи Ахада Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь иԥсҭазаара далҵиижьҭеи 12 шықәса ҵит. (хәажәкырамза 4, 1949ш. – лаҵарамза 29, 2011ш.).

Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь диит хәажәкырамза 4, 1949 шықәсазы Аҟәа ақалақь аҿы. 10 тәи Ашьхарыуаа рышкол даналга ашьҭахь дҭалоит Қарҭтәи ақыҭанхаҩтә асубтропикатә институт аограном изанааҭ ала. Уи аҵара бзианы иҵон, убри инамаданы аусгьы иуан, аԥхьа аус иуан аҩыҟаҵарҭатә завод аҿы. Нас аус иуан аҳәынҭқарратә банкаҿ инкосатырс. Истудентә ԥсҭазаараҿ бзиа ибон аспорт, дыҟан капитанс Аԥсны еидкылаз амҵәышәмпыл асраҿы.

В 1972 шықәсазы Москватәи ақыҭанхамҩатә аҟәша аефирхәшат совынхара еиҳабыс. 1973-1974 шш. рзы дахысит аррамаҵура. Уи далган данаа ашьҭахь дҟаҵан Аԥснытәи абком акомҿар рымҩақәҵаҩ еиҳабыс.

1978 ш. Сергеи Багаԥшь дҟаҵан еиҳабыс Қырҭтәылатәи аинформациатә сектор аҿы, иара убас уи инадҳәалан дҟаҵан аҿар рқыҭанхамҩатә усуҩ еиҳабыс.

1980 ш. дыҟан Қырҭтәыла ВЛКС Аԥснытәи аобком маӡаныҟәгаҩс.

1982 ш. Сергеи Багаԥшь дахаргылан Очамчыратәи РК Қырҭтәыла КП актәи амаӡаныҟәгаҩыс.

1989 ш. далахәын Аԥсны имҩаԥысуаз аилыхара. Уи аилыхараҿ иоуит ахәара. Уи аилыхара дахьылахәыз азы имхын ипартиатә маҵура.

1989-1991 шш. дыҟан Аԥсны Аҳәынҭқарратә АССР агроаалыхратә аилак аиҳабы ихаҭыԥуаҩс.

1992 ш. С. Багаԥшь дҟаҵан Совмин 1 тәи ихаҭыԥуаҩ ихантәаҩыс. 1992-1993 шш. ақырҭуа-аԥсуа реидыслараҿ актәи амшаз Аҟәа иалахаз аԥсуа ҭаацәара рхәҷқәеи дареи ралгара дацхрааит. Уи имҩаԥигон аиҿцәажәара ақырҭуеи-аԥсуеи реидыслараҿ. Иара убас уи аиҿцәажәарақәа мҩаԥысуан Аҟәеи Қарҭи ақалақьқәа рҿы. Раԥхьатәи аидысларақәа рҿы С. Багаԥшь ихы зызкыз ижәлар ишахәҭаз џьаԥҳанылеи, амедикамент маҭәахәқәеи, абылтәи рыла реиқәыршәара акәын. Уи имҩаԥигон аиҿкааратә усқәа мраҭашәаратәи Урыстәылеи Нхыҵ-Кавкази хатәгәаԥхарала иааз рыбжьара. Изныкымкәа далахәын ақырҭуеи-аԥсуеи реидыслара аиныршәараҿ.

Аҟәа. Лаҵарамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Лаҵарамза 21 рзы  159 шықәса ҵуеит аурыс-кавказтәи аибашьра еилгеижьҭеи. Уи иахҟьаны,  XIX ашәышықәсазы зықьҩыла аԥсуаа рҭоурыхтә ԥсадгьыл ааныжьны Ҭырқәтәылеи Ааигәа Мрагылара атәылақәеи рахь ихҵәаны имцар ада ԥсыхәа рмоуит.

Лаҵарамза 21 рзы Аԥсны еиԥш Нхыҵ Кавказ ареспубликақәагьы рҿы иазгәарҭоит Кавказтәи аибашьра иалаӡыз ргәалашәара Амш.

Массала аԥсуаа рыԥсадгьыл ааныжьны рцара аиҳарак изыхҟьаз атәы еицырдыруа аԥсуа ҭоурыхҭҵааҩы Гьаргь Ӡиӡариа ифундаменталтә усумҭа «Амҳаџьырреи ХIХ ашәышықәазтәи Аԥсны аҭоурых апроблемақәеи» аҿы иарбоуп:

Аурыс аҳра Кавказ инанагӡоз аколониалтә политика;

Ари адгьылҵакыра ампыҵара иашьҭаз асулҭантә Ҭырқәтәыла имҩаԥнагоз агрессивтә акциақәа;

Ҭырқәтәыла иадгыланы Урыстәыла Ааигәа Мрагылараҿы апозициақәа рыркәадара иашьҭаз мраҭашәаратәи, аиҳарак англызтәи аколонизаторцәа инарыгӡоз апровокациатә роль;

Аҭырқәцәа ирыдызцәылоз ареакциатә феодалтә идиологиа иадгылоз аҭыԥантәи ҭауади-аамсҭеи рчарҳәара.

Акыр аҵанакуан адинхаҵаратә факторгьы. Атәыла ауааԥсыра рыхәҭак иныҟәыргоз амсылмантә дин  аҭырқәа сулҭан амсылманцәа зегьы иреиҳаӡоу ахылаԥшҩны дыҟоуп ҳәа ирыланарҵәон. Асоциалтә напхгараҭара знапы иакыз рхы иадырхәон ашәышықәсала ишьақәгыланы иҟаз аҵасқәеи аимҭашьҭратә еизыҟазаашьақәеи. Аурыс аҳра Кавказ арра-колониалтә режим ашьақәыргылара азы аҽазышәарақәа ашьхарыуа жәларқәа рмилаҭ-хақәиҭратә қәԥара аҿиара ахылҿиаауан.  Аҳ иеинралцәеи ачынуааи рҽазҵәылхны «мчыла аиқәкра» аметодқәа нарыгӡон. Уи рхы иадырхәон аҳра зуаз англызтәии аҭырқәатәи аелита. Урҭ рхықәкқәа рынагӡара мацара иазхәыцны еиҳагьы аҭагылазаашьа дыруадаҩуан.  

XIX ашәышықәса актәи азыбжазы убасҵәҟьа Кавказ иқәынхоз ауааԥсыра, аԥсуаагьы уахь иналаҵаны ихҵәаны Ҭырқәтәылаҟа рцара афактқәа аҭыԥ рыман.  

Кавказ ашьхарыуаа жәларқәа раԥхьаӡа массала аҳәаанырцә рцара ҟалеит 1859 – 1865 шш. рзы.