Аҟәа. Ажьырныҳәамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥснытәи аҳәынҭқарратә Университет аректор Алеко Гәарамиа, М.В.Ломоносов ихьӡ зху Москватәи Аҳәынҭқарратә Университет (МГУ) аректор иааԥхьарала, ажьырныҳәамза 25 Татиана Лымш ҳәа изышьҭоу амш аҽны иазгәарҭо Москватәи Ауниверситет аԥаҵара Амш инамаданы имҩԥгаз Аныҳәатә усмҩаԥгатәқәа ихы алаирхәхит.  Ари амш иара убас астудентцәа рныҳәамш ҳәа ирыԥхьаӡоит. 

Сынтәа Москватәи Ауниверситет 268 шықәса ахыҵит. 2005 шықәса инаркны ари арыцхә Урыстәыла официалла урыстәылатәи астудентра Амшныҳәны иԥхьаӡоуп.

Аҟәа. Ажьырныҳәамза 27, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны аминистрцәа Реилазаара аҿы «Аԥсны аамҭала унеир ахьыҟамло аҳаиртә ҵакыра ашьақәыргылара азы» Ақәҵара рыдыркылеит.  

«Арратәи, мамзаргьы атеррористә ҟазшьа змоу ашәарҭарақәа рцәыхьчара хықәкыс иҟаҵаны, Аԥсны Аҳәынҭқарра Аҳаиртә Закәанеидкыла ахәҭаҷ  11 инақәыршәаны, аминистрцәа Реилазаара ишьақәнарӷәӷәоит:

1. Аԥсны аҳаиртә ҵакыра ахархәаразы Аԥҟарақәа рышьақәырӷәӷәара ҟалаанӡа аамҭала унеир ахьыҟамло аҳаиртә ҵакырақәаны ишьақәыргылазароуп :

- административтә хыбрақәа ркомплексқәа, адипломаттәии аконсульттәии аусбарҭақәа, аҳәынҭқарратә усбарҭақәа рхыбрақәа, иарбоу Ақәҵара Ацҵа инақәыршәаны аҳәынҭқаратә усбарҭақәеи аобиектқәеи рхаҿы иҟоу аҳаиртә ҵакыра. (анаҩс - аобиектқәа рсиа);

 - арратә инфраструктура аобиектқәа зегьы, арратә обиектқәа, Аԥсны Аҳәынҭқарра атәылахьчара азкызаара змоу аобиктқәеи  Аԥсны иҟоу Урыстәылатәи Афедерациа атәылахьчара аобиектқәеи аҳәынҭқарратәи амобилизациатәи резерви аматериалтә мазарақәеи рышьҭаҵара ахыбрақәеи рхаҿы иҟоу аҳаиртә ҵакыра», - ҳәа иазгәаҭоуп аусшәҟәы аҟны.

2. Аамҭала уахьнеир ҟамло аҳаиртә ҵакырақәа рхархәара, атәылауааи аиҿкаарақәеи рхы иадырхәо аԥырҩы дзықәтәам аԥырратә аппаратқәа рыла (акоптерқәа, адронқәа, уҳәа егьырҭ аппаратқәа) уахь иналаҵаны, хыхь иарбоу аобиктқәа рхыԥраара азы азин ыҟаӡам. Убри аан, ақәиҭымзаара иаҵанакӡом:

а) ас еиԥш азонақәа заԥҵаз аобиектқәа рыла иарбоу аҳаиртә ҵакырақәа рхархәара ҟалоит; Аԥсны атәылахьчара Аминистрра, аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра, Аҳәынҭқарратә шәарҭадара Амаҵзура, Аԥсны Аҳәынҭқарратә хьчара Амаҵзура, Иҷыдоу аҭагылазаашьақәа рзы Аминистрра русура арманшәалара азы ахархәара ҟалоит;

б) аҳәаа еилазго аҳаирпланқәеи егьырҭ аԥырратә аппаратқәеи раанкылареи, иара убас аҳәанҭқарра аинтересқәа ирызку егьырҭ аоперативтә дҵақәа рынагӡара азы аԥыррақәа рымҩаԥгара;

в) аԥшаара-еиқәырхаратә усурақәеи иҷыдоу аҭагылазаашьақәа раан ацхыраара аҟаҵареи рзы аԥыррақәа рымҩаԥгара;

г) Аԥсны Аҳәынҭарра жәларбжьаратәи аиқәшаҳаҭрақәа рыла аҳаиртә ӷбақәа рыла инагӡахо аԥыррақәеи аҵакырақәа рыхсаала-геодезиатә еиқәыршәара иазку аусурақәа рымҩаԥгареи иарбоу Ақәҵара инақәыршәаны аҳаиртә ҵакыра ахархәаразы заанаҵтәи ақәыршаҳаҭра аиурала адгьыл-мазаратә еизыҟазаашьақәа реиқәыршәареи рзы аусурақәа рынагӡараан аҳаиртә ҵакырақәа рхархәара.

3. Атәылауааи аиҿкаарақәеи рхы иадырхәо пилотда иԥыруа аԥырратә аппаратқәа (акоптерқәа, адронқәа, уҳәа егьырҭ аппаратқәа) уахь иналаҵаны, рырԥырра азы азин ыҟаӡам В.Г. Арӡынба ихьӡ зху Жәларбжьаратәи аҳаирбаӷәаза иаҵанакуа аҳаиртә ҵакыра аҿы», - ҳәа иарбоуп Ақәҵара атекст аҟны. https://km-ra.info/documents/11107

«Иарбоу Ақәҵара арратәии атеррористтәи ашәарҭарақәа рырмаҷра, Ареспублика Аԥсны аҳәынҭқарратә обиектқәеи арратә инфраструктура аобиектқәеи рыхьчара алыршара иазырхоуп», – ҳәа иазгәеиҭеит аминистрцәа Реилазаара Аппарат азинтә еиқәыршәара Аусбарҭа анапхгаҩы Андреи Гәыниа.

Аҟәа. Жәабранмза 11, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.   Жәабранмза 10, 2023 шықәса рзы  Аҳазылхратә ԥыԥшырҭа «Псоу» аконтрабати аҳазылхратә цәгьоурақәеи рыԥхьырҟәҟәаара азы аҟәша аусзуҩцәа ироуз аоперативтә информациа ала аҳазылхратә гәаҭара азона, ашьаҟамҩатә хырхарҭа «Импорт» аҿы дааныркылеит Урыстәыла атәылауаҩԥҳәыс.

Аԥсны Аҳәынҭқарра аҳазылхратә Еилакы аофициалтә саит иҟанаҵо адыррақәа рыла, Цандрыԥшь аҳабла амилициа аҟәша аҟны иааныркылаз аԥҳәыс лнапылеидара агәаҭара аан, лхала аполиетилентә пакет цәырылгеит. Уи иҭан амаҭәашьар «Нейратин» 13 блистер,  амаҭәашьар «Габапентин Канон» 12 блистер, иара убас  ахәшәтә маҭәашьар «Лирика-300мг» 42 капсула зҭаз аполиетилентә еилаҳәара.

Аҟәа. Жәабранмза  11, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Жәабранмза 9, 2023 шықәса рзы  Аҳазылхратә ԥыԥшырҭа «Псоу» аконтрабати аҳазылхратә цәгьоурақәеи рыԥхьырҟәҟәаара азы аҟәша аусзуҩцәа ироуз аоперативтә информациа ала аҳазылхратә гәаҭара азона, ашьаҟамҩатә хырхарҭа «Импорт» аҿы иааныркылеит иагьгәарҭеит Аԥсны атәылауаҩ зыԥсҟы икыз автомашьына. 

Аԥсны Аҳәынҭқарра аҳазылхратә Еилакы аофициалтә саит иҟанаҵо адыррақәа рыла, амашьына асалон аҿы ирыԥшааит иагьрымырхит зыхәԥса 40 537мааҭ рҟынӡа инаӡо ахәшәқәеи 1200 цыра рҟынӡа инаӡо асигаретқәеи 6 ԥаҭлыка  рҟынӡа Аԥсны акцизатә еизга адырга змамыз иџьбароу арыжәтәи.

Аҟәа. Жәабранмза 10, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аинвестициақәа ралагалара аҳәынҭқарратә политика ахырхарҭа хаданы иҟалароуп. Абри атәы иахьа имҩаԥысыз Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниеи абизнес-еилазаара ахаҭарнакцәеи реиԥылара аҿы илҳәеит аԥыза-министр ихаҭыԥуаҩ, аекономика аминистр Кристина Озган.

«Иарбанызаалак аинвестициатә проект ақәҿиара аиураны иҟам аҳәынҭқарра уи анагӡара азы иманшәалоу аҭагылазаашьақәа шьақәнамыргылар. Зегьы раԥхьаӡа иргыланы еилкаауп, уи мааҭк иадамзаргьы иадгалоу аԥаратә хархәагақәа зегьы аҵакы ду рымоуп ҳәа апринцип ала ишьаҭарку аҳәынҭқарратә мчреи абизнеси раизыҟазаашьақәа роуп.  Аԥсҭазаара ишаҳнарбо ала, аекономика аинвестициақәа ралагалара азы иҟоу азакәанԥҵара аиӷьтәра аҭахуп, уи административтә ԥынгылақәа реиҵатәра алнаршоит», - ҳәа иазгәалҭеит лара.

Аҳәынҭқрра Ахада ила абарҭ ахырхарҭақәа рыла аинвестициатә политика ашьақәыргылара азы адҵа ҟаҵоуп:

Хазы игоу аекономика аусхкқәа, атуризм, ақыҭанхамҩа, ааглыхра уахь иналаҵаны, адгылара рыҭара. Ахықәкы хаданы иҟоу – атуристцәа рхыԥхьаӡара аизырҳареи иарбоу аусхкы аҿы амаҵзурақәа рынагӡара аинфраструктура аҿиара ацхыраара аҭареи, атуристтә обиектқәа афатә аалыҵқәа рыла реиқәыршәареи, иааизакны ареспублика аекспорттә потенциал аизырҳареи.

Ауааԥсыра аусуратә ҭыԥла ала реиқәыршәара ,- ари аҳәанҭқарра асоциалтә политика афактор хада аҳасабала изнеитәу зҵаараоуп.

Атерриториалтә ҿиареи арегионқәа рсоциал-економикатәи ҿиареи рганахьала иҟаҵахо адгылара  аиҟарара.

Аинфраструктура (аенергетикатә, атранспорттә, анџьныртә) модернизациа.

Абжьаратә занааҭҵара змоу аспециалистцәа разыҟаҵара асистема ахь иҿыцу азнеишьақәа рхархәара. 

Аԥыза-министр ихаҭыԥуаҩ, аекономика аминистр иҟаҵоу ауснгӡатәқәа рзы адырра ҟалҵеит.

2025 шықәсанӡа асоциал-економикатә ҿиара азы аҳәынҭқарратә программа шьақәырӷәӷәоуп. Уи анагӡара азы ихадоу арбагақәа алкаахеит.

«Аԥсны Аҳәынҭқарра аинвестициатә усура азы» азакәан аиҭакрақәеи ацҵақәеи ралагаларагьы уахь иналаҵаны, иааизакны аинвестициатә усура аиҿкаара шьақәзыргыло азакәан апроектқәа ахәаԥшразы Апарламент ахь инашьҭуп.

«Иарбоу аус аҿы ихадоу аиҭакрақәа Аԥсны, иаагозар, атранспорт, амшынтә баӷәазақәа, аҳаирбаӷәазақәа, аихамҩа, ӡыла аиқәыршәара, аӡымҩахгара, агазификациа, уҳәа реиԥш иҟоу,  астратегиатә ҵакы змоу аинфраструктуратә проектқәа рынагӡаразы аҭагылазаашьақәа раԥҵара иазырхоуп», - ҳәа илҳәеит лара.

Аинвестициатә еидгыларақәа рзы азакәан апроект иаку аиуристтә хаҿы аԥҵарада апроектқәа реицынагӡараан алахәылацәа русеицура еиҿнакаауеит.

Аԥсны Атәылауаҩратә Закәанеидкылеи зҭакԥхықәра ҳәаақәҵоу Аилазаарақәеи акционертә еилазаарақәеи рзы азакәанқәеи рахь аиҭакрақәеи ацҵақәеи рыпроект акорпоративтә  еиқәшаҳаҭра еиԥш иҟоу аинструмент алагалара азԥхьагәанаҭоит.

Урыстәылатәи аган алархәны Аԥсны иахьаҵанакуа урыстәылатәи аиуристтә хаҿқәа рыла аинвестициатә проектқәа рынагӡара азы анапхгарабжьаратәи аиқәшаҳаҭра апроект аус адулара мҩаԥган. Иарбоу апроектқәа иазԥхьагәанаҭо ахәԥса миллиард мааҭ рҟынӡа инаӡоит.

«Аиқәшаҳаҭра, апроект аусура алагалара инаркны  8-шықәса рыбжьара ахашәалахәы азы ашәахтәи амазара азы ашәахтәи ршәара аганахьалагьы уахь иналаҵаны, апроект ашәахтә зинҷыдеи аԥыжәареи рыҭара аҳасабала иназыцҵоу аҳәынҭқарратә дгылара азԥхьагәанаҭоит», - ҳәа инаҵшьны иазгәалҭеит Кристина Озган.

Иарбоу апроектқәа рҳәаақәа ирҭагӡаны, Аԥсныҟа аргыларатә маҭәахәқәа раагара азы ашәахтә зинҷыдақәеи аԥыжәарақәеи, иара убас иаԥҵоу аобиеткқәа рхатәра азы азини апроектқәа рынагӡараан адгьылтә ҵакырақәа рхархәаразы азини рыхьчара азԥхьагәаҭоуп. Аиԥш-зеиԥшу аҭагылазаашьақәа иара убас Аԥсны аиуристә хаҿқәа рызгьы иаԥҵахоит.

Ихыркәшоуп аҳаирбаӷәаза аиҭашьақәыргылареи Урыстәылатәи Афедерациеи Аԥсни рыбжьара аҳаиртә еимадара аиҭахацыркреи рзы аинвестициатә проект анагӡара азы анапхгарабжьаратәи апроект аус адулара.  Уи инаваргыланы, Аԥсны Аҳәынҭқарра Аҳаиртә Закәеидкылеи аҳаиртә ҵакыра амаҵзура азы анапхгарабжьаратәи еиқәшаҳаҭра апроекти  аус рыдулара мҩаԥысуеит. Авиациатә персонал разыҟаҵара иазку аусура мҩаԥысуеит. Аҳаирбаӷәазатә инфраструктура аиҭашьақәыргылара иазку апроект-харџьырҵатә документациа аус адулара  аҳәынҭқарратә експертиза иахысуеит.

Аҟәа. Жәабранмза 10, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Атуризм аминистр Ҭеимураз Хишба апарт-отельқәа рыргылара ҳәа иҟоу атуристтә усхкы аҿиара ахырхарҭа аперспективра алоуп, насгьы апарт-отельқәеи аппартаментқәеи рзинтә шьаҭа ашьақәыргылара азы анормативтә актқәа  хымԥадтәиуп ҳәа иазгәеиҭеит. Абри атәы иара Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниеи атәыла абизнес еилазаара ахаҭарнакцәеи реиԥылара аҿы иҳәеит.

Аминистр аҵыхәтәантәи ашықәсқәа рзы Аԥсны атуризм аҿиара амҽхак иааубаратәи иазҳаит ҳәа иазгәеиҭеит.

«Уажәы ареспублика аҿы аԥсшьаҩцәа раангыларазы  788 ҭыԥи  39 нызықь инареиҳаны ашьҭаларҭа ҭыԥи ыҟоуп. 2021 шықәсазы ҳара атуристцәа ррекордтә хыԥхьаӡара ҳадаҳкылеит –  миллионки бжаки инареиҳаны, 2022 шықәсазы ҳара иҳадаҳкылеит 1 млн. 145 нызықьҩык аԥсшьаҩцәа. Уи еиҳа имаҷуп, аха аԥхьа иргыланы лаҵарамзеи рашәарамзеи рзы иҟаз аԥсабаратә ҭагылазаашьақәа ирыдҳәалахеит.   Атуристтә усхкы аҿы аус руеит 30 нызықьҩык инареиҳаны ҳтәылауаа. Атуристтә усхҟы иҟан, иҟоуп, ааигәатәи аамҭазгьы акыр зҵазкуа усхкны, акыр зҵазкуа ҳауаажәлар рыԥсҭазаара иахәҭакны иҟалоит», –  ҳәа иҳәеит иара.

Аҟәа. Жәабранмза 10, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны аԥыза-министр актәи ихаҭыԥуаҩ, ақыҭанхамҩа аминистр  Беслан Џьопуа аӡахәааӡара, ацитрус шәырқәа раарыхра, арԥхагатә нхамҩақәа рыҿиара, еиуеиԥшым ашәырқәа реиҭаҳара, уҳәа  аинвестициақәа ралагалара ахәҭаны иҟоу аперспектива злоу ақыҭанхамҩа ахырхаҭқәас иԥхьаӡоит.  Абри атәы Аслан Бжьаниеи абизнес еилазаара ахҭарнакцәеи реиԥылара аҿы дықәгыло иҳәеит иара.

Уи зыдҳәалоу атәыла аҿы ацитрустә шәырқәа рааӡара азы адгьылқәа рҟызаара ауп.

Аԥсны иааизакны ақыҭанхамҩа дгьылқәа  – 200  622 гектар рҟынӡа инаӡоит, урҭ рахьынтә 30 445 гектар  – ари еиуеиԥшым амзызқәа ирыхҟьаны акыраамҭа изқәымаарыхуаз дгьылқәоуп.

«6 нызықь гектар рҟынӡа акыраамҭа изқәымаарыхуаз адгьыл ацитрустә шәырқәа раарыхра азы ахархәара ҟалоит».  90-тәи ашықәсқәа рзы 11 гектар рҟанӡа адгьыл аҿы ацитрустә плантациақәа ыҟан.  Иахьа акәзар, уи 3 нызықь гектар рҟынӡа ауп  иахьынаӡо. Аҽаҩра бзиа аан азеиԥш еизга  55 тонн рҟынӡа инаӡоит, гектарк аҟынтәи 5 тоннак еиҳамкәа еизгахоит. Аибашьра ҟалаанӡа 120  нызықь тонн ацитрустә шәырқәа анеизыргоз еиԥш иҟаларц азы ихымԥадатәны иҟоуп даҽа   6 нызықь гектар адгьыл ахархәара», - ҳәа адырра ҟаиҵеит Беслан Џьопуа.

Ақыҭанхамҩа азы Аҭҵаарадырратә Институт адыррақәа рыла, гектарк аҿы ацитрустә шәырқәа реиҭаҳара  иартәоит  645 нызқьи 243 мааҭ, уи ахылаԥшра – 200 нызықь мааҭ.  

«Ҳара ҳинститут ааиҭаҳатәқәа рааӡарҭа аиҿкаара иазхиоуп. Урҭ 6-шықәса рыҩныҵҟа раԥхьатәи ашәыр рҿало иалагоит. Ари аҵан ҵлақәа рыхкы ауп. Аплантациақәа рышьақәыргылараан иҟаҵаз ахарџь ашәоит 9 шықәса рыла», - ҳәа иҳәеит Беслан Џьопуа.

Аҟәа. Жәабранмза 10, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Ҭырқәтәыла иҟоу Аԥсны аҷыдалкаатә зинмчы змоу ахаҭарнак Ибрахим Аҩӡба Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра ахь иҟаиҵаз адыррақәа рыла, иҟалаз адгьылҵысра иахҟьаны ҩыџьа ҳџьынџьуаа ҭахеит.

«Аҵыхәтәантәи адыррақәа рыла уаҳа ҳџьынџьуаа рҟынтәи аӡәгьы дҭамхаӡеит, аӡәгьы ахәрақәа имоуӡеит», - ҳәа иҳәеит Ибрахим Аҩӡба.

Аҟәа. Жәабрамза 10, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Урыстәылатәи Афедерациа Адәныҟатәи аусқәа рминистр Сергеи Лавров Адипломатиатә усзуҩы Имш идиныҳәалеит.

 Адныҳәаларатә цҳамҭаҟны иҳәоуп:

«Ҳаҭыр зқәу Сергеи Виктор-иԥа! Гәык-ԥсык ала ишәыдысныҳәалоит шәзанааҭтә ныҳәа   – Адипломатиатә усзуҩы Имш.

Адәныҟаполитикатәи уснагӡатәқәа есҽны рыӡбараан Урыстәыла адипломатцәа адунеи аҟны ашәарҭадареи аҭышәынтәалареи рырӷәӷәара иазку акырӡа зҵазкуа амиссиа рыдуп. Урыстәылатәи адипломатцәа раҳаҭыри, рыпрофессионализми, азинеиҟарареи рпартниорцәа рҳәынҭқарратә хьыԥшымра ҳаҭырла азнеиреи рыпринципқәа рықәныҟәара иалдыршоит ишәоу-изоу, лыҵшәа змоу Урыстәылатәи Афедерациа адәныҟатәи аполитика амҩаԥгара.

Аҟәа. Жәабранмза 10, 2023. Апсныпресс.  Аҟәа ақалақь аҿы Адипломатиатә усзуҩ Имш аҽны Аԥсны иршьыз урыстәылатәи адипломатцәа Дмитрии Ольгеи Вишерниоваа ргәаладыршәеит.  

Аԥсны иҟоу Урыстәыла Ацҳаражәҳәарҭа аҿы имҩаԥысыз аусмҩаԥгатә рхы аладырхәит Аԥсны ашәарҭадара Ахеилак Амаӡаныҟәгаҩ Сергеи Шамба, адәныҟатәи аусқәа рминистр Инал Арӡынба,  Аԥсны иҟоу Аахыҵ Уаԥстәыла ацҳаражәҳәаҩ Олег Боциев, Аԥсны иҟоу Приднестровтәи Молдавтәи Ареспублика Ахаҭарнакра ахада Гарри Кәпалба, Аԥснытәи Аиашахаҵаратә уахәама ахада Виссарион Аԥлиаа.  

«Вишернев иԥшәмаԥҳәыси иареи зынӡа иқәыԥшқәан, урҭ гәымбылџьбарала ирықәланы иршьит цәыббрамза, 2013 шықәса рзы. Вишерниоваа рҭаацәа рҭахара – адипломатиатә усура егьа иҭынчу занааҭны ахы унарбозаргьы, уи уеизгьы ашәарҭара ацны иҟалар шалшогьы лабҿаба иунарбоит.  Аԥсни ҳара ҳҳәынҭқарреи аимабзиаратә еизыҟазаашьақәа рыбжьоуп, аха атәылақәа жәпакы рҿы, аиҳарак мраҭашәаратәи атәылақәа рҿы, ҳдипломатцәа ҳусура адискридитациа иазкны мҽхакыҭбаала имҩаԥысуа аурысҿагыларатә усура иарҿиаз аҭагылазаашьа аҿы аус рулар акәхоит.  

Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистр Урыстәыла Ацҳаражәҳәарҭа аусзуҩцәа Адипломатиатә усзуҩ Имш рыдыиныҳәалеит.