Аҟәа. Мшаԥымза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны агәабзиарахьчара аминистр Едуард Быҭәбеи Актәи Аԥснытәи амедицинатә форум алахәхаразы ареспубликаҟа иааз урыстәылатәи аҳақьымцәа рделегациа  алахәылацәеи  аҳҭнықалақь Ахьӡ-Аԥша апарк аҿы Афырхацәа рбаҟа амҵан ашәҭ шьыҵәрақәа шьҭарҵеит.  

Иара убас акциа алахәылацәа ари апарк аҿы збиустқәа гылоу аԥсуа ар рԥызацәа, Аԥсны Афырхаҵа Сергеи Дбари Аԥсны Афырхаҵа Султан Сосналиеви ҳаҭырла иргәаладыршәеит.   

Аҟәа. Мшаԥымза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Ахьӡ-Аԥша аорден актәи аҩаӡара акавалер, аинрал-леитенант Султан Асламбек-иԥа Сосналиев иԥсы ҭазҭгьы иахьа 81 шықәса ихыҵуан. Аԥсны жәлари Аԥсны Арбџьармчқәа рыруааи рзы ари акыр зҵазкуа агәалашәаратә мшуп.

Султан Асламбек-иԥа Сосналиев диит мшаԥымза 23, 1942 шықәса рзы, Нальчик ақалақь аҿы.  

1961 -1964 шш. Сызрантәи авиациатә ҵараиурҭа аҿы аҵара иҵон.

1978 шықәсазы  Г. К. Жуков ихьӡ зху аҳаиртә хыхьчаразы арратә Академиа далгеит.

29 шықәса  рзы Султан Асламбек-иԥа Асовет Еидгыла аҳаиртә хыхьчаразы архәҭақәа рҿы  арратә маҵзура дахысуан. Аԥырҩы иҟынтәи ақәхратә ҳаирмчқәа рполк акомандаҟаҵаҩи авиацентр анапхгаҩи рҟынӡа амаҵурамҩа данысит.  

1989 шықәса рзы аполковник ҳәа арратә хьӡы иманы ԥхьатәара дцеит.  

1990 шықәсазы иара аус иуан Зҭакԥхықәра ҳәаақәҵоу «Каббалкгражданстрой» адиректор хада ихаҭыԥуаҩыс.

1992 шықәсанӡа  Султан Сосналиев Кавказ ашьхарыуа жәларқәа Рконгресс арратә ҟәша анапхгаҩыс дыҟан.  

Нанҳәамза 15, 1992 шықәсазы, Аԥсны жәлар рџьынџьтәылатәи еибашьра аналага аҩбатәи амш азы Султан Сосналиев хатәгәаԥхарала еибашьра иаауаз ргәыԥ ицны автобус ала Гагра ақалақь аҿы    ақырҭцәа ркардон дахысны зегьы раԥхьа Гәдоуҭанӡа днаӡеит. Акадртә афицарс иҟаз, арра-академиатә зыҟаҵара змаз Сулҭан Сосналиев аибашьра раԥхьатәи амшқәа инадыркны аҭакԥхықәра ду зцыз адҵа анагӡара далагеит.  

Нанҳәамза 16, 1992 шықәса рзы Султан Сосналиев жәлар рырдыԥхьалара аштаб аиҳабыс дҟарҵеит, нанҳәамза 18, 1992 шықәса инаркны Аԥсны атәылахьчара Аҳәынҭқарратә Комитет аштаб анапхгаҩыс дыҟан. Атәылахьчара Аминистрра, Арбџьармчқәа рыштаб Хада, аԥҵарала – Аԥсны Арбџьармчқәа  рыштаб Хада анапхгаҩыс – атәылахьчара аминистр актәи ихаҭыԥуаҩыс, анаҩс мшаԥымза 25, 1993 шықәса рзы Аԥсны атәылахьчара аминистрс дҟаҵан.  

«Арбџьармчқәа раԥҵареи рышьақәгылареи бџьаршьҭыхла агрессиа аҟынтәи Аԥсны атәылахьчара аиҿкаареи рҿы илагала дууи рзы», лаҵарамза 21, 1993 шықәсазы Султан Сосналиев аинрал-маиор ҳәа арратә хьӡы ианашьахеит.  

Аҟәа. Мшаԥымза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Мшаԥымза 25 инаркны лаҵарамза 2 аҟынӡа Аҟәа ақалақь, В.Г.Арӡынба ихьӡ зху Арратә Ахьӡ- аԥша Аҳәынҭқарратә музеи аҿы  имҩаԥыслоит  1941-1945 шш. Аџьынџьтәылатәи еибашьра Дуӡӡа иазкны еицырдыруа урыстәылатәи акинорежиссиорцәа иҭырхыз асахьаркыратә, адокументалтә, аҭоурыхтә фильмқәа дырбара, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны иҟоу Урыстәыла Ацҳаражәҳәарҭа.

Апрограмма арежиссиор Н. Лебедев иҭихыз асахьаркыратә фильм «Нюрнберг» (2023 ш.) аԥхьарбарала иаатуеит.

Аамҭак ала амузеи аҿы иаатуеит хыԥхьаӡара рацәала афотосахьақәа, архивтә документқәа, атрибунал амҩаԥысшьа иазкыз асахьақәа, уҳәа рыла ишьақәгылоу ацәыргақәҵа «Нюрнбергский процесс. Взгляд из Москвы».  Ари ацәыргақәҵа анацистцәа рконцлагерьқәа рҿы иҭакыз аӷа иҿагылара иалахәыз, агәыԥмаӡа иалаз, анемец аккупациа иалаӡыз  ргәалашәара анаунагӡара иазку аусура назыгӡо Александр Печиорски ифонд ала иаԥҵоуп.

Аҟәа. Мшаԥымза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Мшаԥымза 22-23 рзы традициала имҩаԥысуа ареспубликатә хәыҷтәы шахматтә еицлабрақәа  «Алашара – молодые надежды».

Актәи амш азы еицлабуан  8 шықәса рҟынӡа зхыҵуа ахәыҷқәа, урҭ рхыԥхьаӡара 70-ҩык рҟынӡа инаӡон.

Аицлабрақәа рымҩаԥгара ашықәсқәа ирылагӡаны раԥхьаӡа акәны аиааира згаз зегьы аӡӷабцәа ракәхеит:

1-тәи аҭыԥ – Нила Бганба (ақ. Гагра);

2-тәи аҭыԥ – Анна Ԥалаванӡиа (ақ. Аҟәа);

3-тәи аҭыԥ – Амира Агрба (ақ. Гәдоуҭа).

Амҽыша, мшаԥымза 23 рзы, ашахматтә еиндаҭларақәа рхы аладырхәит Аԥсны арегионқәа зегьы рҟынтәи 10  шықәса зхымҵыц аҷкәынцәеи аӡӷабцәеи. Урҭ рхыԥхьаӡара 70-ҩык рҟынӡа инаӡон.

Аиндаҭлара аихшьаалақәа рыла, аԥхьахәтә ҭыԥқәа абас ала еихшахеит:

Аҟәа. Мшаԥымза 19, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Жәлар Реизара-Апарламент адепутатцәа Каха Пертаиа Аконтрольтә палата ахантәаҩыс иалхразы рыбжьы рҭиит.

Апарламент аҿаԥхьа иқәыргылан Аконтрольтә палата ахантәаҩы имаҵураҭыԥ ахь акандидатурақәа ҩба - Кама Гогиеи Каха Пертаеи.

Кама Гогиа рыбжьы лырҭеит 16-ҩык адепутатцәа, Каха Пертаиа -  18-ҩык адепутатцәа.

Аҟәа. Мшаԥымза 19, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Жәлар Реизара-Апарламент адепуцтатцәа аҵыхәтәантәи аԥхьараҿы ирыдыркылеит «Аԥсны атуристтә усура азы» азакәан аиҭакрақәа ралагаларазы азакәан апроект.

Аусшәҟәы адгалара мҩаԥигеит адепутат Бадрик Ԥлиа.

Зыдгалара мҩаԥгоу аиҭакра, аекскурсиамҩаԥгаҩ, амҩаԥгаҩ-аиҭагаҩ, уҳәа раҳасабала аттестациа ахысра иашьҭоу  18 шықәса зхыҵхьоу, атуристтә усхкы ала абжьаратәи, мамзаргьы иреиҳаӡоу аҵарадырра змоу, мамзаргьы иарбоу аусура ахырхарҭа иақәшәо иназыцҵоу азанааҭдырра змоу хаҿызароуп.  

Аҟәа. Мшаԥымза 19, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Жәлар Реизара-Апарламент «Аӡырга азы» азакәан аиҭакрақәа аланагалеит.

Убас, адәахьтәи аӡырга аҟаҵареи аӡыргатә еиқәыршәагақәа рышьақәыргылареи рзы иназыҵоу аԥҟарақәа алагалоуп.  

Аӡыргатә еиқәыршәагақәа ауаажәларратә шәарҭадара акала иаԥырхагахар ахьалшо, мамзаргьы ауааԥсыра иахьырзыманшәалам  аҭыԥқәа рҿы рышьақәыргылара ҟалаӡом.

«Зыдгалара мҩаԥгаз аусшәҟәы апроект хазы игоу атауарқәа, инҭкааны иуҳәозар, аҭаҭын аалыҵқәеи аникотин злоу аалыҵқәеи рӡыргара иамоу аҷыдарақәа ирызку аԥҟара ауп», –   ҳәа азакәан апроект адгалара мҩаԥго иҳәеит адепутат  Дмитри Маршьан.

Аҟәа. Мшаԥымза 20, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Жәлар Реизара-Апарламент аҿы Риҵатәи ареликтә милаҭтә парк аҭаларазы абилетқәеи Ареспубликатә Унитартә Наплакы «Г.Ш.Смыр ихьӡ зху Афонҿыцтәи аҳаԥы Акомплекс» ахь аекскурсиатә билеҭқәеи рыхәԥса ашьҭыхра иадҳәаланы ишьақәгылаз аҭагылазаашьа аҭҵаара иазкны аусуратә еилатәара мҩаԥысит.  

Аилатәара аартуа, акомиссиа ахантәаҩы, Жәлар Реизара-Апарламент адепутат Асҭамыр Гьерхьелиа, иахьа Риҵатәи ареликтә милаҭтә парки Афонҿыцтәи аҳаԥи рҭаара азы абилеҭқәа рыхәԥса ашьҭыхра иадҳәалоу азҵаарақәеи иарбоу атуристтә обиектқәа 2022 шықәсазы русура аихшьаалақәеи иҟоу апроблемақәеи, урҭ рыӡбаразы иҟаҵоуи ирылацәажәахоит ҳәа иазгәеиҭеит.

Мшаԥымза, 2022 шықәсазы атәыла анапхгара Ақәҵарала Риҵатәи ареликтә милаҭтә парк аҭааразы абилетқәа рахәԥса 350 мааҭ рҟынтәи 700 мааҭ рҟынӡа ихалеит, Афонҿыцтәи аҳаԥы  аҭаларазы  –  500 мааҭ рҟынтәи 700 мааҭ рҟынӡа.  

Риҵатәи ареликтә милаҭтә парк адиректор Адамыр Багаҭелиа ишазгәеиҭаз ала, Риҵатәи апарк аҭааразы абилеҭқәа рыхәԥса  2014 шықәса раахыс ихамлаӡакәа иаанханы иҟан.  

«Ҳара ҳазлахәаԥшуа ала, уи ииашаӡамызт, избан акәзар, апарк аҿы еиуеиԥшым анхамҩатә усурақәа рынагӡара ахәҭаны иҟоуп. 2014 шықәса инаркны иааубаратәы ихалеит абылтәи ахьшьтәи рыхәԥса. Иара убас, апарк аусзуҩцәагьы аформамаҭәақәа рҭахуп. Убри зегьы рзы аԥара аҭахуп. Еиҿҳарԥшуазар, Шәачатәи аҳәарԥсарра аҭааразы ишәатәуп   2 нызықь мааҭ», –  ҳәа иҳәеит Адамыр Багаҭелиа.

Риҵаҟа инагоу амҩа иаваршәны иҟоу  70 шықәса иреиҳаны изхыҵуа абетонтә ҵаргәатә ҭӡқәа рырӷәӷәара аҭахуп.

«Иҳаҩсыз ашықәс азы амҩаду 8-тәи акилометр аҿы аҿыбгара ҟалеит.  Иарбоу аҭыԥ апарк ишаҵанамкуагьы, ҳара аиҭашьақәыргыларатә усурақәа мҩаԥаагеит, урҭ ирықәҳхарџьит 9 млн. мааҭ. Иара убас амҩа 40-тәи акилометр аҿы аҿыбгара ҟалеит.  Араҟа аиҭашьақәыргыларатә усурақәа ирықәхарџьхеит 17 млн. мааҭ. Хара имгакәа аӡиа акәыршоурала иҟалаз аҿыбгарақәа рықәгара иазкны аусурақәа наҳагӡараны ҳаҟоуп. Иара убасҵәҟьа аҳәынҭқарратә дача ахь инагоу амҩаҿы аҿыбгара инамаданы аиҭашьақәыргыларатә усурақәа мҩаԥаагараны ҳаҟоуп. Заанаҵтәи аҳасабркрала уи иаҭаххоит 8 - 9 млн. мааҭ иреиҵамкәа», –  ҳәа иҳәеит Адамыр Багаҭелиа.

Риҵатәи ареликтә милаҭтә Парк аҵакыра – 39 нызықь квадраттә километр рҟынӡа инаӡоит. Араҟа иҟоуп апансионат «Ауадҳара», ирацәаны абнахылаԥшырҭақәа. Апарк ахылаԥшра имаҷымкәа ахарџь ацуп.

Апарк аҭааразы абилеҭқәа рыхәԥса ашьҭыхра аԥшьызгаз Риҵатәи ареликтә милаҭтә парк анапхгараҭара ауп.  

«Ҳара ари азҵаара аԥшьаҳгеит, аминистрцәа Реилазаара аҿы адгылара ҳарҭеит. Хаҭала сара шәсазҵаауазар, абилеҭ ахәԥса 1500 мааҭ еиҵамзароуп», - ҳәа иҳәеит Адамыр Багаҭелиа.

Уи ахәԥсақәа рышьҭыхра аҭаара акала иаԥырхагамхаӡеит ҳәа ҷыдала инаҵшьны иазгәеиҭеит иара.

Апарк аҭаларҭа аҿы иҟоу аужьҭра-гәаҭаратә Ҭыԥ х-еиҭакрак рыла аус ауеит. Аиҭакк аҿы иҟоуп  7-8 инспектор. Апарк аҭааразы ахәԥса анапынҵа ԥарала еиԥш, инапынҵадоу ахшәааралагьы, мамзаргьы атерминал ала иҟалоит.  

Аҟәа. Мшаԥымза 20, 2023 шықәса. Аԥсныпресс /Тамара Ачба/. Аҭоурыхтә дәы «Лыхнашҭа» игылоу, шәышықәсеи бжаки зхыҵуа кавказтәи аҭәаҵла китаитәи амаҭәашьар ала ирхәышәтәуеит. Уи зны Китаинтәи Москваҟа иааргеит, анаҩс уаантәи Аҟәаҟа.  

Аекологиа азы Аҳәынҭқарратә еилакы ахантәаҩы Савели Ҷыҭанаа Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо Китаинтәи ҷыдала иаагаз ахәшәи, уи иадҳәаланы аҵла аиқәырхара аганахьала иҟоу агәыӷрақәеи дрылдацәажәеит.  

«Ари даара иҽеим ахҭыс аныҟала, аҵла аиқәырхара азы рыцхыраара ҳадыргалеит Аԥсны аамҭала инхо, арԥхарҭақәа рҿы ауаҭраҭыхқәа рааӡара знапы алаку акитаицәа.  Урҭ ас еиԥш ааха зауз аҵлақәа Китаи еиқәдырхоит иҷыдоу амаҭәашьар ала ҳәа агәра ҳдыргеит. Анаҩс ишеилкаахаз ала, уаҟа иҟоуп иарбоу амаҭәашьар аус адулара мҩаԥызго Аинститут.  Акитаицәа иара аҿарҵеит, Москваҟа иааргартә еиԥш иҟарҵеит, уаантәи ҳара иаҳдыруаз џьоукы рыла Аԥсныҟа иааҳгеит», -ҳәа иҳәеит Савели Ҷыҭанаа.  

Иҳаҩсыз амҽышазы Аԥсныҟа иааган 1 литрак-литрак зкуа 30 инарзынаԥшуа акәаԥлашьҭыгақәа.

Аҟәа. Мшаԥымза 20, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Урыстәылатәи Афедерациа Анапхгара Урыстәыла аенергетика Аминистрра ала зыдгалара мҩаԥгаз, Урыстәылатәи Афедерациа адәныҟатәи аусқәа Рминистрреи егьырҭ иарбоу азҵаара иазинтересыз анагӡаратә мчра афедералтә усбарҭақәеи ақәыршаҳаҭны иҟаҵаз, заанаҵы Аԥсуа Ган ала аус зыдулаз, атауарқәа рыла ахәаахәҭра амҩаԥгара арежим азы Аԥсны Анапхгареи Урыстәылатәи Афедерациа Анапхгареи лаҵарамза   28, 2012 шықәсазы  ирыбжьарҵаз Аиқәшаҳаҭра аиҭакрақәеи ацҵақәеи ралагалара азы Апкаанҵа апроект иақәшаҳаҭхеит. Абри азы адырра ҟаҵоуп Урыстәылатәи Афедерациа азинтә информациа азы аофициалтә интернет-портал аҿы.

Аиҭакрақәа Урыстәылатәи Афедерациа аҟынтәи алгаратә ҳазылхратә баџь ахшәаарада Аԥсныҟа иаагахо атауарқәа рсиа инацҵаны ахарҭәаара иадҳәалоуп.  Уажәазы уи пропан ҳәа изышьҭоу агаз иазкуп.