Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент Аиҳабы ихаҭыԥуаҩ Ашоҭ Миносиан «Крым Урыстәыла иалоуижьҭеи 9 шықәса ҵит. Крым иалнахыз амҩеи аиашеи амзызқәеи» атема иазкыз астол гьежь аилатәара далахәын. Уи мҩаԥысит Москватәи акультура-усуратә центр «Аԥсны иҟоу Москва аҩны» аҟны.

Ашоҭ Миносиан астол гьежь иалахәыз Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент ахьӡала аԥсшәа раҳәаны, ажәахә ҟаиҵеит. Ажәахә аҟны иааркьаҿны имҩаԥысыз аусмҩаԥгатә атема ианамаданы апарламент аусура далацәажәеит.

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Иахьа, хәажәкырамза 22 рзы  имҩаԥысит Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент абиуџьети акредиттә еиҿкаарақәеи ашәахтәқәеи афинансқәеи рзы Аилак инарҭбаау аилатәара.

«Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконтрольтә палатазы» Аԥсны Аҳәынҭқарра Азакәан инақәыршәаны адепутатцәа ахәаԥшит Аконтрольтә палата ахантәаҩы имаҵзуразы ирыдгалаз Кама Гогиеи  Каха Пертаиеи ркандидатурақәа.

Аилак алахәылацәа азыӡба рыдыркылеит абри азҵаара Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент ахәаԥшразы ақәыргыларазы.

Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент Аԥсны Аҳәынҭқарра Аҵәахырҭатә банк Ахантәаҩы Роберт Агрба икандидатура иахәаԥшит Амилаҭтә банктә хеилак алахәҩыс иаҭаразы. «Аԥсны Аҳәынҭқарра Амилаҭтә банк азы» Аԥсны Аҳәынҭқарра Азакәан ахәҭаҷ 21 инақәыршәаны ари акандидатура Апарламент аҟны иқәиргылеит Аԥсны Абанк Ахантәаҩы.

Аилацәажәара аихшьалақәа рыла Аилак иара убас Апарламент иаднагалеит ари азҵаара асессиа аилатәара амш азҵаара алаҵара.

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.

Аҳәынҭқарра Ахада аррахь ааԥхьаразы Аусԥҟа инапы аҵаиҩит.

Хәажәкырамза 22 рзы Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Аусԥҟа инапы аҵаиҩит 2023 шықәса  мшаԥымза-рашәарамзазы Аԥсны Аҳәынҭқарра атәылауаа арратә маҵзурахьы рааԥхьареи ааԥхьара инақәыршәаны арратә маҵзура иахысуаз арратә маҵзураҟынтә рхы рақәиҭтәразы.

2023 шықәа мшаԥымза 1 инаркны рашәарамза 30-нӡа Аԥсны имҩаԥысуеит 18 шықәса зхыҵуа инадыркны 27 шықәса зхыҵуа рҟынӡа ԥхьатәара иҟам, арратә маҵзурахь ааԥхьара иаҵанакуа атәылауаа аррамаҵзурахьы рааԥхьара.

Аусԥҟа инақәыршәаны, ааԥхьарала  зарратә маҵзура аҿҳәара нҵәаз аррамаҵзураруаа рхы иақәиҭтәхоит.

Аҟәа. Хәажәкырамза 22,  2023 шықәса. Аԥсныпресс. Мшаԥымза 4 инаркны 7 аҟынӡа Аахыҵ Уаԥстәыла имҩаԥысраны иҟоуп Аԥсны акультура амшқәа.  Цхьынвал ақалақь аҿы Аҳәынҭқарратә аҿар ртеатри Аԥсны зҽаԥсазтәыз жәлар рыкәашареи рышәаҳәареи рзы Аҳәынҭқарратә ансамбли ықәгылараны иҟоуп.  

Аԥсны акультура Аминистрра апресс-маҵзура иҟанаҵо адыррақәа рыла, Аԥсны акультура амшқәа раартра иазку аныҳәатә усмҩаԥгатәқәа хацыркхоит мшаԥымза 5 рзы.  К. Л. Хетагуров ихьӡ зху Аҳәынҭқарратә драматә театр аҟны ахәаԥшцәа идырбахоит Аԥсны Аҳәынҭқарратә аҿар ртеатр инарыгӡо Аԥсны жәлар рышәҟәыҩҩы Шьалодиа Аџьынџьал иажәабжьқәа рмотивқәа рыла иқәыргылоу аспектакль  «Третий день войны».  

Мшаԥымза 6 рзы Аԥсны зҽаԥсазтәыз жәлар рыкәашареи рышәаҳәареи рзы аҳәынҭқарратә ансамбли аԥсуа естрада артистцәеи рықәгылара  азԥхьагәаҭоуп.

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны ақыҭанхамҩа Аминистрра аҿы анапхгаратә аамҭакьаҿлатәи апрограмма «2023 шықәсазы ақыҭанхамҩа аҿиара» анагӡара азы аконкурстә комиссиа аҩбатәи аилатәара  мҩаԥысит.   Уи мҩаԥигон атәыла аԥыза-министр актәи ихаҭыԥуаҩ, ақыҭанхамҩа аминистр Беслан Џьопуа.

Беслан Џьопуа апрограмма «2021 – 2022 шш. ақыҭанхамҩа аҿиара азы» ала имҩаԥгаз аусура азы аҳасабырба ҟаиҵеит.

2021 шықәсазы Ареспубликатә биуџьеҭ аҟынтәи ақыҭанхамҩа аҿиаразы азоужьразы иазԥхьагәаҭан 100 млн. мааҭ. Урҭ рахьынтә ахархәара аиуит  91 млн. 742 нызқьи 172 мааҭ абарҭ апрограмма иалагалоу аусмҩаԥгатәқәа рзы:

9 616 062 мааҭ рыла – ақыҭанхамҩатә еиҭаҳамҭақәа рыхәшәтәра азы иаахәоуп;

1 673 813 мааҭ – Гәылрыԥшь, Очамчыра, Гал араионқәа рҿы ауааԥсыра ицәҩабжьоу амармалташьтә пты напыла аҟәшәара азы ирызшәан;

2 393 896 мааҭ – 10 339 гектар иахьаҵанакуа ақыҭанхамҩатә дгьылқәеи аҳаблабжьарамҩақәеи ахимиатә маҭәашьарқәа рыла аус рыдулара азы иныхын.  

77 млн 483 нызқьи 683 мааҭи инарзынаԥшуа азоужьразы ақәыршаҳаҭра аиуит, аҵиааӡара, арахәааӡара, ақыҭанхамҩатә аалыҵ аус рыдулара, аԥсыӡкра, уҳәа ахырхарҭақәа рыла 91 проект нагӡахеит.  Зынӡа анаплак маҷқәа рҿы иаԥҵоуп 73 усуратә ҭыԥ, ақыҭанхамҩа аалыҵ аарыхра рнапы алакуп 122-ҩык.

Ақыҭанхамҩа аалыҵ аус адулара: ақыҭанхамҩа аалыҵ аус адулара азы иаԥҵоуп анаплакы маҷқәа 7, адгылара рыҭоуп  анаплакы маҷқәа 5 (73  усуратә ҭыԥ).  Иарбоу ахықәкқәа рзы иныхын 37 млн. 482 нызқьи  743 мааҭ.  

Аҵиааӡара: 82 гектар инарзынаԥшуа  шықәсырацәа изызҳауа ашәырҵлақәа рыла еиҭаҳауп, арԥхарҭақәа хԥа ргылоуп.  Иарбоу аусхкы аҿы аус руеит 76 – ҩык, уи иақәхарџьхеит  26 млн. 713  нызқьи 440 мааҭ.

Арахәааӡара: арахә аахәара иадҳәалоу 19 проект иақәшаҳаҭхеит, урҭ ирықәхарџьхеит 8 млн. 475 нызықь мааҭ.

Ҩ-проект рзы арахә аахәан аҭыԥантәи ауааԥсыра рҿы. Уи иақәхарџьхеит 1 млн 555 нызқьи  320 мааҭ. (21 камбашьи 10 хык ажәқәеи).

Апрограмма 17-ҩык алахәылацәа рзы  Аԥсны ақыҭанхамҩа Аминистрреи Зҭакԥхықәра Ҳәаақәҵоу Аилазаара «Тауруси» (Ҭаҭарсҭан иҟоу арахәааӡарҭатә нхамҩа) ирыбжьарҵаз аиқәшаҳаҭра аҳәаақәа ирҭагӡаны иаҿаҵан  90 хы арахә. Уи иақәхарџьхеит 6 млн. 919 нызқьи   680 мааҭ.

Аԥсатәааӡара: адгылара роуит 9 проектк. Аус зуа рзеиԥш хыԥхьаӡара – 15-ҩык рҟынӡа инаӡоит. Иақәхарџьхеит 3 млн 812  нызқьи 500 мааҭ.

Аԥсыӡкра: адгылара аиуит проектк. Уи аусуратә ҭыԥқәа хԥа амоуп. Апроект иақәхарџьхеит 1 млн. мааҭ.  

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Аҳәынҭқарра арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы 30-шықәса ахыҵра иазкуп иахьа Аҟәа ақалақь имҩаԥысуа анаука-практикатә конференциа.

Аконференциа еиҿкаауп Д.И.Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә Институти арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилаки рыла.  

Аконференциа алахәылацәа бзиала шәаабеит ҳәа раҳәо, арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы ахантәаҩы Вадим Ҳаразиа иҳәеит: «Ҳара иаҳҭахымхеит баша ҳааизаны иԥшӡоу арҽхәаратә жәақәа рҳәара,  ҳара  иҟоу апроблемақәа ҳрылацәажәарц, анаукатә ажәахәқәа  ҳарзыӡырҩырц ҳҭахын. Сара иҭабуп ҳәа расҳәарц сҭахуп иахьа араҟа ҳгәырӷьара ҳаицеиҩызшо зегьы. Ҳара ҳҳәынҭқарратә Еилакы Аԥсны жәлар рџьынџьтәылатәи еибашьра анцоз, хәажәкырамза   23, 1993 шықәса рзы  иаԥҵан.  Усҟантәи иуадаҩыз аамҭа азы Владислав Арӡынба аҳәаанырцә иҟоу ҳдеаспора рыҽрымадареи амҳаџьырцәа рҭоурыхтә ԥсҭазаара ахь рырхынҳәреи иаҵоу аҵакы ахадара еилкааны арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы аԥҵара азы аӡбамҭа идикылеит.  Ҳара ҳџьынџьуаа XIX ашәышықәсазы иҟалаз амҳаџьырра иадҳәалоу атрагедиа иахҟьаны адунеи 50 тәыла рҿы инхоит.  Ҳара ҳхықәкы хада – ҳҳәынҭқарра қәҿиарала аҿиара азы урҭ зегьы реидкылара ауп».  

Вадим Ҳаразиа аҳәаанырцәтәи атәылақәа жәпакы рҟынтәи ҳдиаспора ахаҭарнакцәа аконференциа алахәхаразы ааԥхьара рыҭан ҳәа иазгәеиҭеит.

«Араҟа иахьа ҳконференциа иалахуп Ҭырқәтәыла, Иорданиа, Ливан, Нхыҵ Кавказ ареспубликақәа рҟынтәи ахаҭарнакцәа», –  ҳәа иҳәеит иара.

Вадим Ҳаразиа арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы аусзуҩцәа инарыгӡо аусура азы иҭабуп ҳәа реиҳәеит, уи Аилак аҿы аҿар рацәаҩны аус шыруагьы иазгәеиҭеит.

«Аекспедициатә проект «Ҭырқәтәыла иҟоу аԥсуаа» атема ала аконференциа аҿы дықәгылеит Аԥсны анаукақәа Ракадемиа апрезидент, ААУ аҟны иҟоу адәытә фольклористикеи Нарҭаа репос адырреи Рцентр адиректор Зураб Џьапуа.  

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Хәажәкырамза 23 рзы имҩаԥысуеит Апарламент асессиа аилатәара.

Амшхәаԥштә иалагалоуп 18 зҵаара, урҭ рахьынтә  7 адгьылтә зҵаарақәа ирыдҳәалоуп.

Адепутатцәа «Афинанстә қьыра (ализинг) азы».  Азакәан апроект иахәаԥшуеит.  «Аԥсны Аҳәынҭқарра атуристтә усура азы», «Аԥсны Амилаҭтә банки (Аԥсны Абанк) азы», «Административтә зинеилагарақәа рзы аусқәа рыла аиӡбареиҿкаара азы», «Аԥсны аҳәаанырцәтәи атәылауаа рзинтә ҭагылазаашьа азы» иҟоу азакәанқәа аиҭакрақәеи ацҵақәеи ралагалара азԥхьагәаҭоуп.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Урыстәылатәи Афедерациа Ашәарҭадара Ахеилак аҿы имҩаԥысит Урыстәыла ашәарҭадара Ахеилак Амаӡаныҟәгаҩ ихаҭыԥуаҩ Рашид Нургалиеви Аԥсны ашәарҭадара Ахеилак Амаӡаныҟәгаҩ Сергеи Шамбеи реиԥылара.   

Аусмҩаԥгатә хәажәкырамза 23, 2023  шықәсазы иазԥхьагәаҭоу аҩ-ҳәанҭқаррак ршәарҭадара Ахеилакқәа раппаратқәа рыбжьара 2023-2024 шш. аусеицура аплан анапаҵыҩра аламҭалазы имҩаԥгахеит.

Аиԥылара аҿы жәларбжьаратәии амилаҭтәии ашәарҭадара иадҳәалоу, актуалра злоу азҵаарақәа ирылацәажәеит, иара убас азҵаарақәа жәпакы рыла аԥсны урыстәылатәи аусеицура аҳәаақәа рырҭбаара аперспективақәа ирзааҭгылеит.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны аԥсылманцәа Иаку рдоуҭатә Усбарҭа анапхгараҭара ареспублика иқәынхо аԥсылманцәа иԥшьоу Рамадан амыз алагара арыцхә рыланаҳәеит.

Алаҳәара аҟны ахәҭакахьала иазгәаҭоуп:

«Аԥсылманцәа, Аԥсны атәылауаа зегьы рырдырразы. Иахьа ҿыц игылаз амзаҿа абара залмыршахаӡеит, убри аҟнытә уаҵәы – Шьаабан амыз 30-тәи амш ауп.  Сынтәа аԥсылманцәа зегь рзы иԥшьоу амыз Рамадан актәи амш хәажәкырамза 23  иақәшәоит, иалагоит аԥсылмантә мзар амзақәа ируаку, иԥшьоу Рамадан амза.

Загь зымчу Аллаҳ иԥшьоу Рамадан амыз азы Ачгара адкылареи анагӡареи Иаҳхылаԥшхәу иганахьала амҵахырхәареи рзы алшара ҳаиҭарц, ҳаԥсҭазааратә мҩа ҳақәнаҵы иҟаҳҵахьоу ҳагәнаҳарақәа ҳанажьреи рзы ҳиҳәоит. Амин!»

Аԥсылманра аканонқәа инарықәыршәаны, Рамадан амза алагара ҳәаақәырҵоит ҩ-хкык рыла: ҿыц игылаз амза абара алыршарала, ма ииасуа амза 30-мшы рыла ахыркәшарала.

Аҟәырҟан излаҳәо ала, Рамадан амыз азы ауп Аллаҳ ауаа ари Аԥшьаҩыра анырзынаишьҭыз. Рамадан амыз иалагӡаны аԥсылманцәа ачгара иҵалоит, урҭ амза ахы инаркны аҵыхәанӡа ҽынла афатә-ажәтә, хаҵеи-ԥҳәыси реизыҟазаашьа рҽацәхьаркуеит. Згәы бзиами, ныҟәара иҟоууи, ахәыҷқәеи, абыргцәеи уи маҷк аилагара азин рымоуп.

Аҟәа.  Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Хәажәкырамза 21 рзы Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла   Аԥснытәи аҳәынҭқарратә Университет аҟны Адунеизегьтәи апоезиа Амш азгәаҭара мҩаԥнагеит.

Аусмҩаԥгатә рхы аладырхәит В.П.Анқәаб ихьӡ зху аԥсуа-дыга афилологиа Ацентр аҟны иҟоу алитературатә еидгылара алахәылацәа.

Адунеизегьтәи апоезиа Амш  – есышықәса, хәажәкырамза 21 рзы иазгәарҭо аныҳәа ауп. Уи абҵарамза  15,  1999 шықәсазы ирыдыркылаз Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара аҟны иҟоу аҵарадырратә, анаукатә, акультуратә Еиҿкаара (ЮНЕСКО) аконференциа Хада 30-тәи арезолиуциа аҿы ишьақәырӷәӷәан. Аныҳәа ашьақәырӷәӷәара ахықәкы хадас иҟоуп – «амилаҭтә, арегионалтә, жәларбжьаратәи апоетикатә еиҿкаарақәа иҿыцу аимпульси иҿыцу азхаҵареи рыҭара».

Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла 2012 шықәса раахыс есышықәса Адунеизегьтәи апоезиа Амш азгәаҭара мҩаԥнагоит, уи иазкны алитературатә хәылԥазқәа еиҿнакаауеит. Сынтәа апоезиа аныҳәа Аԥсны ашәҟәыҩҩратә еиҿкаара 90-шықәса ахыҵра иазку аиубилеитә усмҩаԥгатәқәа рымҩаԥгара аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥысит.  

Апоезиа Амш еизнагеит ҳаамҭазы еицырдыруа апоетцәа реиԥш, ҿыц аҿиаратә мҩа ианыло алитераторцәеи астудентцәеи – аԥсуа поезиа абзиабаҩцәа.