Аҟәа. Нанҳәамза 9, 2023 шықәса. Аԥсныпресс /Алексеи Шамба/. Ацәыргақәҵатә зал Хада аҿы иаатит ҳаамҭазтәи асахьаҭыхыҩцәа рцәыргақәҵа «Аԥхынтәи агалереиа».

Аекспозициа аҿы ицәыргақәҵоуп Аԥшь Ҳагба, Диана Хьынҭәба, Витали Кацба, Виссарион Ҵәыџьба, Руслан Габлиа, Лаша Габелиа, Борис Ашәба, Лиудмила Будиак, Валериан Ҭарба, Марииа Делба, Маклина Ҵәыџьба, Беслан Арӡынба, Сабина Кәарҷелиа, Владимир Воуба, Аксана Барзаниа, уҳәа егьырҭ асахьаҭыхыҩцәа рнапы иҵыҵыз аҿыханҵа,  аграфикеи аскульптуреи рыстильқәа рыла инагӡо русумҭақәа жәпакы.

«Шаҟа илашоузеи игәыҟаҵагоузеи арҭ аусумҭақәа. Урҭ акыраамҭа урыдымҵыкәа рыхәаԥшра уҭахуп. Сара хымԥада акык-ҩбак аасхәуоит. Урҭ ара Аԥсны сыҟазаара атәы сгәаладыршәалоит», - ҳәа илҳәеит Новосибирскынтәи Аԥсныҟа ԥсшьараҳәа иааз Анна.

«Сара сахьынаԥшра сыздырӡом. Конкретла еиҳа исгәаԥхо алкаара сцәыуадаҩуп. Иааизакны аекспозициа сахәаԥшуеит, уи даара ублаҿы иааиуеит, иугәамԥхар залшаӡом. Исгәаԥхоит уи ашьақәгылашьа», - ҳәа иазгәеиҭеит Аҟәа ақалақь аҿы инхо Асҭамыр.

Аҟәа. Нанҳәамза 9, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Иахьа, нанҳәамза 9 рзы Аԥсны аиашахаҵаратә уахәамақәа зегьы рҿы Ацқьа Ааӡабхгаҩ Ахәышәтәҩы Пантелемон иаҳаҭыр азы анацәаныҳәарақәа мҩаԥысуеит.  

Афон Ҿыц, Аԥшьа-Пантелемонтәи аберҭыԥ (ԥыхьа Романаваа рыҩнатә уахәаманы иҟаз) аҿы ашьжьымҭан аныҳәатә нцәаныҳәара мҩаԥысит. Уи мҩаԥигеит архимадрит Дорофеи (Дбар). Анаҩс аџьар кны аисра мҩаԥысит. Аберҭыԥ аҿы еизеит хыԥхьаӡара рацәала ақьырсиантә динхаҵара  ныҟәызго аҭыԥантәи ауааԥсыра, иара убас Урыстәылантәи иааз аԥсшьаҩцәеи аҭыԥшьаныҟәаҩцәеи.

Аԥшьа-Пантелемонтәи аберҭыԥ - ари Аԥсны иҟоу аиашахаҵаратә ныхабаақәа иреиҳау ауп. Уи знык ала иакуеит х-нызықьҩык рҟынӡа ауаа. Афонҿыцтәи аберҭыԥ Аныхабаатә Уахәама 1888 – 1900 шықәсқәа рзы ацқьа ааӡабхгаҩ Пантелемон-ахәышәтәҩы иҳаҭыр азы архитектор   Николаи Никонов ипроект ала иргылан.  

Аҟәа. Нанҳәамза 24, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент Аиҳабы Лаша Ашәба Урыстәылатәи Афедерациа ала Аԥсны ахьыԥшымра азхаҵара амш 15- шықәса ахыҵра азгәаҭара иазку аусмҩаԥгатәқәа рылахәхаразы Аԥсныҟа иааз Белорусиеи Урыстәылеи Реидгыла Апарламенттә Еизара аҭакзыԥхықә маӡаныҟәгаҩ  Сергеи Стрельченко дидикылеит.  

Аиԥылара аартуа, Жәлар Реизара-Апарламент Аиҳабы Лаша Ашәба асас бзиала уаабеит ҳәа еиҳәеит.

«Ҳара ареспублика азы иныҳәа дуу ахьыԥшымра азхаҵара Амш азгәаҭара аламҭалазы араҟа, Аԥсны Аҳәынҭқарра Жәлар Реизара-Апарламент аҿы шәбара  даара  ҳаигәырӷьоит. Ҳара ҳзы насыԥ дууп Шәара шәеиԥш иҟоу асас даӷьқәа рыдкылара. Шәара ажәала адагьы аус аҿы ишьақәшәырӷәӷәахьеит Аԥсны жәлар гәыкала шәшырзыҟоу», – ҳәа иҳәеит Жәлар Реизара-Апарламент Аиҳабы.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны ашкол иҭоу аҭыԥҳацәа ҩыџьа Ареспублика Ҭаҭарсҭан иҟоу жәларбжьаратәи аҿартә кампус иаҭааит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны иҟоу Урыстәыла аус ацура Ахаҭарнакра.  

Ақалақь Набережные Челны иҟоу ахәыҷтәы технопарк «Кванториум» аҿы имҩаԥысуан жәларбжьаратәи акампус «Атехнологиақәа рмаршрутқәа» асмена. Уи рхы аладырхәит ҩыџьа аԥснытәи ашколхыҷқәа. Арҭ аҭыԥҳацәа уаанӡа имҩаԥгаз атуристтә маршрутқәа «Акультуратә аартрақәа» рыпроектҟаҵара азы жәларбжьаратәи ахакатон аҿы аиааира ргеит.  

Аконкурс «Акультуратә аартрақәа» ареспубликатә етап аҿы аиааира згаз – Гиачрыԥшьтәи абжьаратәи ашкол аҵаҩы Диана Туркмениани Дариа Хлебниковеи «Акинотә Аԥсны, мамзаргьы акульттә кинофырхаҵақәа рышьҭала» ҳәа атуристтә маршрут аӡыргара мҩаԥыргеит. Урҭ Набережные Челны ахь акыр иззыԥшыз  апутиовка роуит.

Хәымш ирылагӡаны Ҭаҭарсҭан, Египет, Монголиа, Казахсҭан, Аԥсны, Белоруссиа аҟынтәи 60-ҩык ахәыҷқәа атуристтә маршрутқәа реиқәыршәара, 3D-акьыԥхьра ахархәарала апроектқәа раԥҵара, VR-технологиақәа, акартографиа, иԥсабаратәым аинтеллект ахархәарала апанораматә ҭыхреи атехнологиақәеи уҳәа азы иҿыцӡоу атехнологиақәа ҭырҵаауан.

Акампус апрограмма аҵарадырратә усҩаԥгатәқәа рнаҩс еиуеиԥшым аекскурсиақәа рыла игәылҭәаан. Убас ахәыҷқәа Ареспублика Ҭаҭарсҭан агәы — Казантәи Кремль иаҭааит, аҭоурыхтә Елабуга рбеит, акоманда «КАМАЗ-мастер» аспорттә база иаҭааит.  

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Ахаша, нанҳәамза 23 рзы Аԥсны асахьаҭыхыҩцәа Реидгыла ацәыргақәҵатә зал Хада аҿы асахьаҭыхыҩ Баҭал Џьапуа иусумҭақәа рцәыргақәҵа «Аӷба шкәакәа» аатит.  

Аекспозициа иалалеит 81 инарзынаԥшуа асахьаҭыхыҩ иусумҭақәа. Асахьақәа ҟаҵоуп аҵыхәтәантәи хы-шықәса ирылагӡаны.  

Аҭыхымҭақәа равтор ишеиҭеиҳәаз ала, хы-шықәса рыла иҟаҵоу аусумҭақәа рхыԥхьаӡара еиҳа еиҳауп иахьа ацәыргақәҵахь инагоу раасҭа. Уажәазы иалху абарҭ ицәыргақәҵоу роуп, урҭ аиҳарак аграфика астиль ала инагӡоуп.

Асахьаҭыхыҩ аҟазадырыҩцәа џьоукы акварель ҿыханҵоуп ҳәа ирыԥхьаӡоит, даҽа џьоукы аграфика ҳәа иашьҭоуп ҳәа иазгәеиҭеит.

«Сара сгәаанагарала, акварель – ари аграфика злоу ҿыханҵоуп. Акварель аганахьала уахцәажәозар, араҟа иҟоуп даара иҿыханҵаны инагӡоу аусмҭақәагьы, аха иҟоуп аграфикатә ҟазшьа еиҳа изныԥшуагьы. «Ажәытә ҩны аҭыӡқәа» асериа аагозар, уи, жәаҳәарада,  аграфика ду ауп. Аха араҟа иҿыханҵоу апеизажқәагьы цәыргақәҵоуп», – ҳәа иҳәеит Баҭал Џьопуа.

Ацәыргақәҵа аҭааҩцәа рылаԥш маахар ауам «Воздушное погребение» ҳәа ахьӡ змоу, аԥсуа аԥсреи аԥсҭазаареи рхаҿы ишаарго атәы зҳәо аграфикатә усумҭақәа рсериа.

«Ари аԥсуа рытрадициатә культура, ииасхьоу аамҭа, иара убас амифологиа акыр изныԥшуа Аԥсны аҭоурых анырреи адырреи ҳзырбоу акакәны иҟоуп. Ус еиԥш аԥсыжра атрадициа зқьышықәсала ишьақәгыланы ишыҟазгьы,  ҳаамҭазтәи ауаа рыхдырраҿы ирзаагаӡом», – ҳәа иазгәеиҭеит Баҭал Џьапуа.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Имҩаԥысит аусуратә визитла Москва иҟоу Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниеи Урыстәылатәи Афедерациа Афедералтә шәахтә маҵзура Анапхгаҩы Даниил Егорови реиԥылара.

Аиԥылараҿы ирылацәажәеит Аԥсны Аҳәынҭқарра ашәахтәтә напхгараҭараҟны урыстәылатәи атехнологиақәа рхархәара алшарақәа.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны аҳәынҭқарратә ҳазылхратә Еилакы аконтрабати аҳазылхратә зинеилагарақәеи рҿагыларазы аусбарҭа аусзуҩцәа Цандрыԥшь ақыҭан ахыбрақәа руак аҿы ирыԥшааит Аԥсны Аҳәынҭқарра акцизатә дырга змамыз 137 пачка рҟынӡа аколиан азы аҭаҭын, иара убас иахәҭоу атауар - мҩаԥгаратә шәҟәынцҵа зцымыз 127 цыра  афымцатә сигареҭ. Иарбоу аҭаҭын аалыҵ зегьы Аԥсны Аҳәынҭқарра аҳазылхратә ԥҟарақәа реилагарала Урыстәылатәи Афедерациа аҟынтәи Аԥсныҟа иааган, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аҳәынҭқарратә ҳазылхратә Еилакы аофициалтә саит.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аҟәа ақалақь аҿы, нанҳәмза 23 рзы аусура иалагеит  зхы иақәиҭу аиқәԥара азы Жәларбжьаратәи атурнир «Ажәларқәа реиҩызара».

Уи рхы аладырхәуеит Аԥсны ақалақьқәеи араионқәеи, Ҟабарда-Балкариатәи ақалақь Бексан, Ареспублика Даӷьсҭан, Краснодартәи атәылаҿацә, Шәача ақалақь, Адыгеиатәи Ареспублика, Москватәи аобласть рҟынтәи 150-ҩык инареиҳаны аспортсменцәа.  

Аицлабрақәа 2008 - 2009, 2010 - 2011, 2012 – 2013 шықәсқәа рзы ииз арԥарцәа рыбжьара имҩаԥысуеит.

Атурнир аартра иазкны имҩаԥгаз аныҳәатә церемониа аҿы атурнир алахәылацәеи асасцәеи бзиала шәаабеит ҳәа рарҳәеит аспорт азы Аҳәынҭқарра Ахада иабжьгаҩ Ахра Ашәба, аҿари аспорти русқәа рзы аҳәынҭқарратә Еилакы ахантәаҩы Ҭарашь Ҳагба, Аҟәа ақалақь Ахадара аҿари аспорти русқәа рзы Аусбарҭа анапхгаҩы Ельза Ҳагба, иара убас атурнир аӡбаҩ хада Алихан Карацев.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Ацәыргақәҵа «Закат Цитадели» нанҳәамза  23 азы  В.Г. Арӡынба ихьӡ зху Арратә Ахьӡ-Аԥша амузеи аҟны иаатит. Уи аартра асовет аруаа рфырхаҵареи ргәымшәареи рхачҳареи реицамкреи ирсимволны иҟалаз илегендатәу Курсктәи аибашьра иазкхеит.

«Ари ацәыргақәҵатә проект вермахт ажәыларатә операциа «Цитадель» ампыҵахаларатә гәҭакқәа ҵызшәааз, анемец архәҭақәа ажәыларатә стратегиатә инициатива зынӡа ихзырбгалаз, 1943 шықәса, ԥхынгәымза 5 инаркны нанҳәамза  23 -нӡа ицоз Курсктәи аибашьра аан ишьаарҵәыраз аидысларақәа ирылахәыз асовет аруаа рфырхаҵара атәы ҳнарбоит», — ҳәа иазгәарҭоит Аиааира Амузеи ахаҭарнакцәа.

Аҟәа. Нанҳәамза 23, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. /Алеқсеи Шамба/. Ф.Искандер ихьӡ зху Аҳәынҭқарратә аурыс драматә театр адиректор Хада  Иракли Хьынҭәба ахаша, нанҳәамза 23 рзы апресс- конференциа мҩаԥигеит. Араҟа уи атеатр изаамҭанытәиу аусура атәы, ҳаԥхьаҟа имҩаԥысраны иҟоу аԥхьарбарақәеи цәыббрамзазы иазԥхьагәаҭоу Григори Козлов инапхгарала аус зуа Санкт-Петербург ақалақь атеатр «Мастерская» Аԥсныҟа агастрольқәеи  ртәы ажурналистцәа ирзеиҭеиҳәеит.

Иракли Хьынҭәба, Ф.Искандер ихьӡ зху Аҳәынҭқарратә аурыс драматә театр (РУСДРАМ) актавла абар шьҭа бжьышықәса ирылагӡаны аус ауеит ҳәа иазгәеиҭеит. Ари аамҭа иалагӡаны атеатр аусура аҩаӡара аларҟәра алзмыршо ашьаҭа акра алыршахеит. Уи убри аан атеатр амаҵзурақәа зегьи актиорцәа рыпрфессионализм азҳара ишаҿу азгәеиҭеит.

Уи иацхраауеит есымша аспектакльқәа рырбара ахьалыршоу.

«Фазиль Искандер итеатр – ари ихьыԥшым аҳынҭқарра аҳҭнықалақь атеатр ауп, убри аҟнытә ҳара акаҿы ҳашьҭаханы аҟалара азы азин ҳамаӡам», – ҳәа иҳәеит иара.

Ҳазҭоу ашықәс азы ахәаԥшцәа идырбан аспектакльқәа «Софичка», «Ахаҵа ԥшӡа», «Аԥра цәаԥшьқәа», «Ашәахәақәа рыҩныҵҟа», «Оз атәыла аҟынтәи ахынҳәра», «Роман с кокаином». Урҭ зегьы Аԥсны адагьы уи анҭыҵгьы, ахәҭакахьала Урыстәыла аншлаг ацны имҩаԥысуеит.

Атеатр адиректор Хада ишеиҭаиҳәаз ала, ҳазҭоу ашықәс мшаԥымзазы Москвеи Санкт-Петербурги ақалақьқәа рҿы Беслан Агрба напхгара зиҭо Москватәи аԥсуа диаспора адгыларала қәҿиарала имҩаԥысит агастрольқәа.  Лаҵарамзазы атеатр аспектакль «Солярис» ала Архангельск ақалақь ахь ицеит, рашәарамзазы агастрольқәа мҩаԥысит Горно-Алтайск, Набережные Челны, иара убас Новокузнецк ақалақьқәа рҿы.  Цәыббрамза 22 рзы атеатр Иркутск ақалақь ахәаԥшцәа иднарбоит аспектакль «Солярис», жьҭаарамза 1 азы Москва ақалақь аҿы имҩаԥысуеит аспектакль «Ашәахәақәа рыҩныҵҟа» арбара, абҵарамзазы аурыс драматә театр Санкт-Петербург ақалақь аҿы ихәмаруеит аспектакль  «Аԥынгыларақәа зегьы ириааиуа агәырӷьара» («Радость вопреки всему»).

Иракли Хьынҭәба, агастрольқәа зегьы рфинанстәра издызкыло аган ала имҩаԥысуеит, иара убри ала Аԥсны абиуџьет аҟынтәи ахарџьтә қәыӷәӷәара ҳәа акгьы ацӡам ҳәа иазгеиҭеит.  Убри аан уи аҳәынҭқарра атеатр ахыбра ҭеиҭыԥшлатәи аиҭашьақәыргылара аҿы иҟанаҵаз ацхыраара азы иҭабуп ҳәа иҳәеит. 

«Аӡәгьы ирџьареи акритика изуреи аҭахӡам. Зегьы ирыцку – доусы инапы злаку аус ибзианы анагӡара ауп», – ҳәа иҳәеит иара.