Аҟәа. Абҵарамза 28, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны агәабзиарахьчара аминистр Едуард Быҭәба Аҟәа ақалақь аҿы афорум «Хра злоу аусқәа раамҭа» аартра ацеремониа ихы алаирхәит.

Абҵарамза 28 инаркны ԥхынҷкәынмза 2, 2022 рҟынӡа, Аҟәа ақалақь, Акциа «Абзиара амиссиа» аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥыслоит агәыҳалалратә форум «Хра злоу аусқәа раамҭа».

Аусмҩаԥгатә аиҿкаареи амҩаԥгареи ахахьы иагоит Аԥсны иҟоу Урыстәыла аус ацура Ахаҭарнакра. Уи ахәыҷтәы дабла чымазареи аҵыргәара-ныҟаратә аппарат аганахьала ауадаҩрақәа рышьақәыргылареи рыпрофилактикеи рҿы инагоу аспециалистцәа амастер-классқәа, азҵаарақәа, иарбоу ачымазарақәа змоу ахәыҷқәа рыхәаԥшра амҩаԥгаразы Аԥсныҟа раагара еиҿнакаауеит.

Афорум мҩаԥысуеит агәабзиарахьчареи аҵареи Рминистррақәа рыцхыраарала.

Афорум алахәылацәа бзиала шәаабеит ҳәа раҳәо, агәабзиарахьчара аминистр Едуард Быҭәба иҳәеит: «Ауааԥсыра ргәабзиара ахьчара, атәыла аҩныҵҟа адемографиатә ҭагылазаашьа аиӷьтәра, амедицинатә цхыраара аҩаӡара ашьҭыхра, уҳәа иахьа аԥсуа ҳәынҭқарра аҿы ахшыҩзышьҭра ду арҭоит», - ҳәа иазгәеиҭеит.

Иахьа аԥснытәи амедицина аҿы иҷыдоу аҭыԥ ааныркылоит зыҿиара аҷыдарақәа ацу ахәыҷқәа.

Аҟәа. Абҵарамза 28, 2022 шықәса. Аԥсныпресс /Алеқсеи Шамба/. Иахьа акультура-усуратә ҩны «Москва Аҩны» аҿы акциа «Абзиара амиссиа» аҳәаақәа ирҭагӡаны иаатит афорум «Хра злоу аусқәа раамҭа».  

Араҟа ирыхәаԥшраны иҟоуп аҵыргәа-ныҟәаратә аппарат ачымазарақәеи ахәыҷтәы дабла чымазареи  рдиагностикеи рмониторинги ирыдҳәалоу апроблемақәа. Аусура ахь ааԥхьара рыҭоуп ашкол арҵаҩцәа, ахәышәтәратә бҩарҵәыра аспециалистцәа, ахәыҷтәы дабла чымазара змоу ахәыҷқәа аус рыдызуло, имаҷу анеиропедиеи аортопедиеи рыпроблематика аганахьала аус зуа икоммерциатәым аиҿкаарақәа рхаҭарнакцәа.

Афорум мҩаԥыслоит абҵарамза 28 инаркны ԥхынҷкәынмза 2 аҟынӡа. Уи ахырхарҭа хадақәаны иҟоуп - аҵыргәа-ныҟәаратә аппарат ачымазарақәа змоу ашколтә қәра иаҵанакуа ахәыҷқәа рыхәаԥшреи хыхь иарбоу ачымазарақәа заанаҵы рышьақәыргылара, аԥснытәи ареабилитологцәа урыстәылатәи аметодикақәа рыла разыҟаҵара, хазхаҭалатәи арҽеира-ортопедиатә аимаҭаршәқәа рыҟаҵара, ичмазаҩу ахәыҷқәа змоу аҭаацәа аус рыдулара. Ахәыҷқәа рыдкылара мҩаԥыслоит Ахәыҷтәы Центр «Росток» аҿы. Адкыларазы аҽҭаҩра ҟалоит абри аҭел ала: (7 940) 776 32 49.

Аҟәа. Абҵарамза 27, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  92-шықәса дшырҭагылаз лыԥсҭазаара далҵит Аԥсны ԥыхьатәи аҵара аминистр Ҭамара Иван-иԥҳа Коӷониа.

Аԥсны аҵара Аминистрра Аԥсны Зҽаԥсазтәыз арҵаҩы, 1972 –1992 шш. Аԥсны аҵара аминистрс иҟаз Ҭамара Иван-иԥҳа Коӷониа лыԥсҭазаара дахьалҵыз инамаданы лыуацәеи лҭынхацәеи илыдышшылоит.

«Ҭамара Иван-иԥҳа Коӷониа лыԥсҭазаара алҵра лыуацәеи лҭынхацәеи реиԥш  аԥсуа жәлар зегьы рзы цәыӡ дууп! Лгәалашәара наунагӡоуп!

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Жәлар Реизара - Апарламент Аиҳабы Лаша Ашәба Аԥсны атәылауаа Аконституциа амш рыдиныҳәалеит.

Адныҳәалара атекст аҟны иҳәоуп:

Ҳаҭыр зқәу ҳауаажәлар!

Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент ахьӡала ишәыдысныҳәалоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа амш!

Иахьа аус зуа Аконституциа рыдыркылеит 1994 шықәса, абҵарамза 26 рзы Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет асессиаҟны. Ари аҭоурыхтә рыцхә ҳҳәынҭқарра ашьақәгылараҿы акырӡа зҵазкуа аамҭоуп.

Аконституциа 1992-1993 шш. Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьраҟны иаҳгаз аиааира алҵшәақәа шьақәнарӷәӷәеит.

Аԥсны Аҳәынҭқарра исуверентәу, изинтәу ҳәынҭқарраны ирылазҳәаз Аконституциа ҳажәлар ртәылауаҩратә зинқәеи рхақәиҭрақәеи, уи адгьылҵакыра акзаареи, акьымсреи рзы хәдықәҵара зуа акәны иҟалеит.

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Апрокуратура Хада Гәыдалиа Игор Енварбеи-иԥеи Зыхәба Аслан Игор-иԥеи рганахьала Ӡыба Беслан Леонид-иԥа гәҭакыла ишьреи, иара убас Аҩӡба Гарри Хьудар-иԥеи Гәыдалиа Артур Шамел-иԥеи  рыцны амцабџьар изакәанымкәа аикәыршареи (Аԥсны Аҳәынҭқарра Ашьаустә Закәанеидкыла ахәҭаҷ 217, ахәҭа 2, иара убас ахәҭаҷ  99, ахәҭа 2 апунктқәа  «е», «ж» инарықәыршәаны) рзы ирыдҵаз ахара ала ихацыркыз ашьаустә усеилыргара азы ахарадҵатә лкаа шьақәнарӷәӷәеит. 

Ашьустә усеилыргара абҵарамза 25, 2022 шықәсазы ахәаԥшразы Аԥсны Иреиҳаӡоу аӡбарҭа ахь идәықәҵахеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит апрокуратура Хада официалтә саит.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Ауаҩы изинқәа рыхьчаразы Азинмчы змоу Асида Шьаҟрыл лыуаажәлар Аԥсны ихадоу аҳәынҭқарратә ныҳәақәа иреиуоу –  Аконституциа Амшныҳәа рыдылныҳәалеит.

«Аԥсны Аконституциа ихадоу адемократиатә принципқәа – ажәлармчра, ауаҩи атәылауаҩи рзинқәеи ринтересқәеи ҳаҭыр ақәҵареи ахьчареи, азакәан ахадара, зегьы азакәани аӡбарҭеи раԥхьа реиҟарара, атәыла анапхгараҭара аусура аартреи ажәлар рҿаԥхьа аҳасабырбареи, уҳәа шьақәзырӷәӷәо аҳәыҭқарратә усшәҟәы ауп. Иарбоу ахәдуқәа рырӷәӷәара ала мацарала ауп ҳаамҭазтәи аԥсуа ҳәынҭқарра ашьақәгылара шалыршахо», – ҳәа иазгәаҭоуп адныҳәаларатә цҳамҭа аҿы.

Ауаҩы изинқәа рыхьчаразы Азинмчы змоу агәҭынчымра лызцәырнагоит «аҵыхәтәантәи аамҭа азы лассы-лассы ицәырҵуа иалагаз атәылауаҩ иконституциатә зинқәа рырмаҷра иадҳәалоу апрецендентқәа».    

«Амассатә информациа ахархәагақәа рҿы ацензура арӷәӷәареи зхы иақәиҭу ажәа азы аконституциатә зин аԥкреи ирыдҳәалоу афактқәа акыр ишәарҭоу атенденциа шыҟоу арҵабыргуеит. Зхы иақәиҭу ажәа, зхы иақәиҭу аидгыларақәа (аидгыларақәа рхы иақәиҭны аусуразы азин уахь иналаҵаны), иара убас зхы иақәиҭу атәылауаҩратә алахәхара азы аконституциатә зинқәа рзы ашәарҭара ду аҵоуп аҵыхәтәантәи аамҭазы аус здыруло – аҳәаанырцәтәи агентцәа рзы азакәан.   

Актәи аԥхьараҿы ирыдыркылаз «Аԥсны Аҳәынҭқарра жәларбжьаратәи аҟәыҭхара аҿагылара азы» Аԥсны азакәанқәа  рыпроектқәагьы убасҵәҟьа атәылауаа рконституциатә зинқәеи рхақәиҭреи дырмаҷуеит», – ҳәа иазгәалҭоит Асида Шьаҟрыл.

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  28 шықәса раԥхьа, абҵарамза 26, 1994 шықәса рзы ирыдыркылеит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа.  Иарбоу ахҭысқәа ирхаану – усҟантәи аамҭазы анаукеи акультуреи аҵарадырреи рзы Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет акомиссиа ахантәаҩыс иҟаз, иахьа ашәарҭадара ахеилак амаӡаныҟәгаҩыс иҟоу Сергеи Шамба Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо Аԥсны 1994 шықәсазы Аконституциа адкылара иадҳәаланы изнысыз амҩа атәы еиҭеиҳәеит.

Сергеи Шамба: «Аиашазы, усҟантәи аамҭа хьанҭан, ҳтәыла ахьыԥшымреи асуверенитети рзы ақәԥара ҳаҿын. Ари ашықәс азы ҳажәлар шықәсырацәала имҩаԥыргоз рмилаҭ-хақәиҭратә қәԥара азакәанԥҵаратә, аконституциатә форма аанахәеит.

Ақырҭуа ган имариамыз рыҿцәажәарақәа ирылҵшәаны  1991 шықәсазы Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет ашьақәыргылара азы аиқәшаҳаҭра абжьаҵара алыршахеит. Ус изыҟалазгьы, ақырҭцәа аԥсуаа еидгыланы рмилаҭ-хақәиҭратә қәԥара даҽа аамҭак еиԥшымкәа аҽарӷәӷәара ҳасаб арымҭар залымшахеит азы.  Убри азы ауп ақырҭуа ган уи иақәшаҳаҭымхар ада ԥсыхәа зырмоузгьы.

Убас ала Апарламент аилазаара аиҳараҩык аԥсуаа рхаҭарнакцәа рыла ишьақәгылеит, аха аконституциатә ԥыжәара аҟынӡа изынаӡомызт, убри аҟнытә аконституциа аиҭакрақәа ралагалара азы алшара рымамызт. Убри зегьы аҵыхәтәаны Аконституциа ҿыц аԥҵара ахымԥадатәра азы аилкаара аҟынӡа инанагеит.

Убасҟан Тарас Мирон-иԥа Шамба  аконституциа раԥхьатәи апроект адгалара мҩаԥигеит, уи гәдоуҭатәи агазеҭ «Бзыԥ» аҿы икьыԥхьхеит. Убри аамышьҭахь уи акәша-мыкәша ауаажәларра рыҩныҵҟа акыр ацәажәарақәагьы цәырҵит.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.   Ауаажәларратә еилазаара «Аԥсны иқәынхо аурысцәа реилазара» милаҭрацәала еилоу Аԥсны жәлар Аконституциа Амш инамаданы ирыдныҳәалоит.  

«Аконституциа Аԥсны аконституциатә шьақәгылара злашьаҭарку иреиҳаӡоу азиндырратә мчраны иҟоуп, аҳәынҭқарратә шьақәгылара, анапхгараҭаратә, анагӡаратә, аӡбаратә мчра аусбарҭақәеи аҭыԥантәи ахаланапхгара асистемеи шьақәзырӷәӷәо, ауаҩи атәылауаҩи изинқәеи ихақәиҭреи зыхьчо аҳәынҭқарратә усшәҟәы хада ауп.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Абҵарамза 26 – Аԥсны Аконституциа Амш ауп.  28 шықәса раԥхьа, 1994 шықәса, абҵара 26 рзы Аԥсны Аҳәынҭқарра Иреиҳаӡоу Асовет аилатәара 12-тәи ааԥхьара иаднакылеит, 1999 шықәса жьҭаарамза 3 рзы жәларзегьтәи бжьыҭиирала иақәшаҳаҭхеит, 1999 шықәса жьҭаарамза 3 рзы жәларзегьтәи абжьыҭиира (ареферендум) аан ирыдыркылаз аԥсахра алагаланы.

«Ҳарҭ, Аԥсныжәлар, ҳхатәҳәаақәҵаратә зин аԥсҭазаара иаларҵәо, жәлары зегьы рзы насыԥла аԥсҭазаареи аҩнуҵҟатә гәҭынчреи ҳарзықәԥо, ауаҩытәыҩса изинқәеи, ихақәиҭрақәеи, ауаажәларратә ҳәоуеиқәшәареи шьақәырӷәӷәо, гәеизҳарала ирылаҳҳәоит, егьышьақәҳаргылоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа»,- абас иаҳәоит Аконституциа алагамҭа аҿы.

Абҵарамза 26 Аԥсны аныҳәамшны иԥхьаӡоуп.  

28 шықәса ирылагӡаны атәыла ихадоу азакәан аиҭакрақәак алагалан –  жьҭаарамза 3, 1999 ш., мшаԥымза 30, 2014 ш., жәабранмза 3, 2016 ш., хәажәкырамза   29, 2016 ш.

Жьҭаарамза 3, 1999 шықәсазы имҩаԥгаз ареферендума аан аӡбаҩцәа рҽымԥсахра азы аԥҟара алган. Убри аамҭа инаркны аӡбаҩцәа хәы-шықәса аҽҳәара рыманы иалырхуа иалагеит.

Мшаԥымза 30, 2014 ш. Аҳәынҭқарра Ахада Алеқсандр Анқәаб ареспублика  аӡбаратә система аҿиара иҿыцу ахырхарҭа азҭаз «Аӡбаратә мчреи Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа аиҭахәаԥшразы иҿыцу аԥҟарақәа рзы» «Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа аиҭакрақәа ралагалара азы» Аконституциатә закәан инапы аҵаиҩит. Атәыла иаку аӡбаратә система иалагалаз Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциатә ӡбарҭа аԥҵан.

Аиҭакра алагалан иара убас Аԥсны Аҳәынҭқарра Иреиҳаӡоу Аӡбарҭа азинмчқәагьы, аӡбаҩцәа рзинмчы аҽҳәара иацҵахеит (5 шықәса инаркны 10 шықәса рҟынӡа),  ақәратә ценз иацҵан (27 шықәсантәи 30 шықәсанӡа – актәи аинстанциа аӡбаҩцәа рзы, 35  шықәса рҟынӡа – Иреиҳаӡоу аӡбарҭеи Абжьаҟазаратә ӡбарҭеи рыӡбаҩцәа рзы), иара убас Иреиҳаӡоу аӡбарҭеи Абжьаҟазаратә ӡбарҭеи рыӡбаҩцәа рзы аусура аџьашықәс –  5 шықәса рҟынтәи 10 шықәса рҟынӡа иацҵахеит. 

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Приднестровиатәи Молдавиатәи Ареспублика Ахада Вадим Красносельски Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Аконституциа амш идиныҳәалеит.

Адныҳәалара атекст аҟны иҳәоуп:

«Ҳаҭыр зқәу Аслан Гьаргь-иԥа!

Приднестровиа ажәлари хаҭала сара сыхьӡалеи гәык-ҧсык ала ишәыдаҳныҳәалоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа Амш !

Акырӡа иуадаҩу агеополитикатә ҭагылазаашьаан Аԥсны азакәан хада ихадароу ароль нанагӡоит ауаажәларразыакырӡа зҵазкуа: амилаҭтә акзаара, ауаажәларратә адоуҳатә ҳәоуеиқәшәареи атәыла аполитикатәи аекономикатәи ҭышәынтәалареи рыҟны.