Аҟәа. Ԥхынгәымза 24, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. 75-шықәсатәи ииубилеи азгәеиҭоит аԥсуа поет, ауаажәларратәи аполитикатәи аусзуҩ, «Ахьӡ-Аԥша» аорден  II аҩаӡара акавалер, Асовет Еидгыла ашәҟәыҩцәа Реидгыла алахәыла (1973), Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла алахәыла, Урыстәыла ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла алахәыла, 15 шықәса инареиҳаны Жәларбжьаратәи аԥсуа-абаза конгресс – иахьатәи АААК – ихадоу маӡаныҟәгаҩыс аус зухьаз, Аԥсны аҳәынҭқарратә гимн автор, амилаҭтә-хақәиҭратә қәԥара аветеран Геннади Аламиа. Ҳара аиубилиар ҳиҿцәажәеит иахьа иара инапы злаку азы ҳиазҵааит.

Геннади Аламиа Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо, уажәы иара ажәеинраалақәеи аиҭагарақәеи инапы алакуп, иара убас аԥсуа литература ашьаҭаркҩы Дырмит Иасыф-иԥа Гәлиа диижьҭеи  150-шықәса аҵра иазку афотоальбом аҭыжьразы аиқәыршәара даҿуп ҳәа иазгәеиҭеит. Иара убас Геннади Аламиа ааигәа зыԥсҭазаара иалҵыз иҩыза гәакьа, Ҟарачы-Черқьессиатәи Ареспубликатә клиникатә хәышәтәырҭа аневрологиа аҟәша аиҳабы Муҳамад Хамзаҭ-иԥа Аисанов изкны ашәҟәы аҩра даҿуп.

«Маҷк агәҭынчымра сызцәырҵуеит, 75 шықәса ухыҵуаны акыр зҵазкуа аус унапы алакра ҟалома. Иуздырӡом, уи ахыркәшара уахьӡо уахьымӡо», – ҳәа маҷк илахь ааиқәҵаны иҳәеит апоет.

Аха, иагьа ус иҟазаргьы, иара ф-томк рыла иҟоу аизга «Иалкаау арҿиамҭақәа реизга» («Сборник избранных произведений») аус адулара даҿуп. Ҩ-томк ҭыҵхьеит. Ааигәанӡа Геннади Аламиа Аҿартә театр азы Алеқсандр Вампилов ипиеса «Аԥа еиҳабы»( «Старший сын») аурысшәахьынтә аԥсшәахь аиҭагара даҿын. Аспектакль аԥхьарбара қәҿиарала имҩаԥысит ҳазҭоу ашықәс ажьырныҳәамзазы.

Ииубилеи азгәаҭара игәы ишԥаҭоу ҳәа азҵаара аҭак ҟаҵо, ашәҟәыҩҩ игәабзиара ахьыуашәшәыроу иахҟьаны, насгьы ареспублика аҿы ишьақәгылаз иуадаҩу ауаажәларра-политикатә ҭагылазаашьеи инамаданы, иира Амш ҭаацәашәала иазгәеиҭоит ҳәа иҳәеит.

Иара убасҵәҟьа иара иира Амш иақәшәаз иара изы акыр зҵазкуа ахҭысқәа ҩба ртәы иҳәеит.

«Сара Апарламент «ахьтәы еилазаара» ҳәа изышьҭаз алахәлас саныҟаз аамҭазы, сира Амш аламҭалазы, ԥхынгәымза 23, 1992 шықәса рзы, ҳара  1925 шықәсазы ирыдыркылахьаз Аконституциа ҳазыхынҳәит, ишьақәҳарӷәӷәеит Аԥсны Аҳәынҭқарратә бираҟи Аҳәынҭқарратә гимни. Уи ашьҭахь ҳара Ҭырқәтәылаҟа ҳцеит. Аԥснытәи аделегациа напхгара аиҭон Владислав Григори-иԥа Арӡынба. Ари акырӡа зҵазкуаз, хашҭшьа змамыз ныҟәаран. Иара убас ари арыцхә сара сзы смаҭа лира иадҳәалоуп. Уи илыхьӡуп Нариа, лара иахьа илхыҵуеит 10 шықәса, сара 75 шықәса. Абас ауп ишыҟоу аусқәа!»

***

Аламиа Геннади Шьаликәа-иԥа диит ԥхынгәымза  24, 1949 шықәса рзы Аԥснытәи АССР, Очамчыра араион Кәтол ақыҭан.  

Далгеит И. А. Коӷониа ихьӡ зху Кәтолтәи абжьаратәи ашкол № 1 (1966 ш.).   1966 шықәса инаркны — М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт афизика-математикатә факультет астудент.

1969–1973 шш. аҵара иҵон Москва, Асовет Еидгыла ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла иатәыз А.М. Горки ихьӡ зху Алитературатә институт аҟны. 1973–1974 шш. — Москватәи аобласт Раменское ақалақь агазеҭ акорреспондентс, анаҩс асаламшәҟәқәа рыҟәша аиҳабыс аус иуан. 1975 шықәсазы Аҟәа ақалақь, Д.И.Гәлиа Иҩны-музеи аҟәша деиҳабын.

1977 – 1982 шш. агазеҭ «Аԥсны ҟаԥшь» акорреспондентс, ашьҭахь, 1982–1987шш. ахәыҷтәы журнал «Амцабз» аредакциаҿы аус иуан, аҟәша аиҳабыс дыҟан, анаҩс 1987–1988 шш. А.М.Горки ихьӡ зху Москватәи Алитературатә институт аҟны аԥсуа литературеи афольклори рзы алекциақәа дрыԥхьон.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Ԥхынгәымза 23 рзы Аԥсны Аҳәынҭқарратә символика  – Аҳәынҭқарратә бираҟи Аҳәынҭқарратә гимни рышьақәырӷәӷәара ҟалеижьҭеи  32 шықәса ҵит.

Ахәылбыҽха, аҩаша, ԥхынгәымза 23 рзы, Амҳаџьыраа Рыԥшаҳәа аҿы С. И. Ҷанба ихьӡ зху Аԥсуа драматә театр аҟынтәи Сегреи Багаԥшь ихьӡ зху ашҭанӡа Аԥсны атәылахьчара Аминистрра иатәу аоркестр ацны, 1200 шықәса реиҳа зхыҵуа Аԥсны аҭоурых аазырԥшуа аԥсуа бираҟқәа 16 кны ажәлар рымҩасра мҩаԥысит. Аныҟәара ашьҭахь ауаа зегьы еизеит Аԥсуа драматә театр аҿаԥхьа, араҟа асааҭ 20:00 рзы Атеатралтә плошьад аҿы акәашареи ашәаҳәареи ҟалеит. Имҩаԥгахеит аҳәынҭқарратә рҿиаратә коллективқәеи аԥсуа естрада артистцәеи алархәны аныҳәатә концерт, еизаз ирыздырхиеит еиуеиԥшым апрограмма ду.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Ареспублика Аԥсны Аҳәынҭқарратә бираҟ иазку аныҳәатә усмҩаԥгатәқәа реиҳарак аҳҭнықалақь аҿы рымҩаԥгара ахәылбыҽха ауп ианазԥхьагәаҭоу. Аха шьыжьы инаркны Амҳаџьыраа Рыԥшаҳәа аҿы гәыԥҩык ауаа амилаҭтә маҭәа рышәҵаны Аҳәынҭқарратә бираҟ кны рыиасра мҩаԥысит.

Ари аиасра рхы аладырхәит амаҭәа аӡахра азы аҟәатәи анаплакы «Мода-Текс» анапхгараҭареи аусзуҩцәеи, иара убас абаза жәлар адиаспора ахаҭарнакцәа.

«Мода-Текс» адиректор Баҭу Арӡынба «Аԥсныпресс» акорреспондент диҿцәажәо иахьатәи амш аԥсуа жәлар зегьы рзы ҷыдала аҵак ду аҵоуп ҳәа иазгәеиҭеит.  

«Абираҟ аелементқәа зегьы хазы-хазы «ахы аанарԥшуеит», «ахы иахцәажәоит» ҳәа уҳәар ауеит. Асахьаҭыхыҩ Валери Гамгьиа абираҟ асахьала аԥсуа жәлар рҭоурых зегьы аарԥшра илшеит» , - ҳәа инаҵшьны иазгәеиҭеит иара.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Иахьа Черқесск ақалақь, акультуреи аԥсшьараамҭа ахгареи рпарк  «Зелёный остров» аҿы Абаза ажәларқәа ркультура Амш азгәаҭара иазку аныҳәатә усмҩаԥгатәқәа мҩаԥысуеит.

Апарк аҵакыраҿы еиуеиԥшым аплошьадкақәа рҿы еиҿкаауп анапҟазацәа раалыҵ ацәыргақәҵақәа, абаза бызшәала аԥхьаҩцәа рконкурс мҩаԥысуеит ахәыҷқәа рзы аицлабра, иреиӷьу амилаҭтә костиум азы аконкурс, уҳәа убас иҵегьы.

Араҟа иара убас адгалара мҩаԥгоуп абаза жәлар рмилаҭтә чыс хкқәа, насгьы, жәаҳәарада, ареспублика ауааԥсыреи асасцәеи ирзыԥшуп жәлар рныҳәара, Ҟарачы-Черқесстәи Ареспубликеи Ареспублика Аԥсни рҟынтәи аҟыбаҩ злоу артистцәа рыла еиҿкаау аконцерт, уҳәа егьырҭ арлахҿыхратә усмҩаԥгатәқәа рацәаны, ҳәа адырра ҟанаҵоит агазеҭ «День республики».

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Автоҳәынҭинспекциа афото-видео камерақәа рыла ишьақәыргылаз амҩатә ԥҟарақәа еилазго раарԥшра аганахьала аусура арӷәӷәоит.

Астатистика излаҳнарбо ала, афото-  видеофиксациа азинеилагарақәа раарԥшра азы иахьазы зегьы реиҳа аеффективра злоу уснагӡатәны иҟоуп.  Аилагарақәа раарԥшра азы акамерақәа – ари аҷыдалкаатә комплексны иҟоу еиқәыршәагақәоуп. Уи иаҵанакуеит амҩаҿы аныҟәара аԥҟарақәа еилазго раарԥшреи рышьақәыргылареи рзы ахархәагақәа, иара убас аматериалқәа ахәаԥшразы административтә зинеилагарақәа равтофиксациа Ацентр ахь рдәықәҵара.

«Ареспубликатә трасса «Ԥсоу – Егры» аҿы иахьатәи амш азы ишьақәыргылоуп 11 афото-видео камерақәа. Арҭ акамерақәа амашьынарныҟәцаҩ ила арццакратә режим аилагара ҭырхуеит», – ҳәа иҳәеит Автоҳәынҭинспекциа аиҳабы аамҭала инапынҵақәа назыгӡо Дамеи Аҩӡба.

Иахьазы акамерақәа шьақәыргылоуп Ԥсоу, Ԥсырцха, Холоднаиа  речка, Приморск, Ачадара, Синоп. 2024 шықәса нҵәаанӡа урҭ рхыԥхьаӡара  50 рҟынӡа ацҵара азԥхьагәаҭоуп. Автоҳәынҭинспекциа аԥыԥшырҭақәа «Бзыԥ», «Приморское», «Маҷара» амҩатә ԥҟарақәа реилагара афактқәа ирласны анырра аҭара иазку иҷыдоу атехнка ала еиқәыршәоуп.   

«Уаҟа амҩа наҟ-ааҟ аҩганк рыла ҩба-ҩба камера шьақәыргылоуп, иара убас иҟаоуп амашьына аномерқәеи амаркеи аазырԥшуа абжьырдугақәагьы. Автоҳәынҭинспекциа аусзуҩ ирласны ари ацҳамҭа ала зыӡбахә ҳәаз амашьына ааникылоит, уи аԥсҟы зку уаанӡа агәҽанызаара имоухьацзар, усҟан азинеилагара азы аԥкаанҵа еиқәыршәаны инапы иадыркуеит. Ус акәымкәа, амашьынарныҟәцаҩ агәҽанызаара уажәаԥхьагьы иоухьазҭгьы, усҟан административтә пкаанҵа еиқәыршәахоит, ахараԥса иара иаразнак аҭыԥ аҿы ишәар ҟалоит», – ҳәа иазгәеиҭеит Дамеи Аҩӡба.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥснытәи АССР зҽаԥсазтәыз акультура аусзуҩ, амузыкант, авокал-инструменталтә ансамбль «Аԥсны-67»  асолист, «Ахьӡ-Аԥша» аорден III аҩаӡара акавалер Аркади Қриа иԥсҭазаара алҵра инамаданы, аԥсыжра аиҿкааразы Аҳәынҭқарратә комиссиа аԥҵоуп. Уи ахантәаҩыс дҟалоит атәыла акультура аминистр аамҭала инапынҵақәа назыгӡо Динара Смыр.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны Жәлар Реизара Аиҳабы Лаша Ашәба Аԥсны жәлар ирыдиныҳәалеит Аҳәынҭқарратә Бираҟ Амш.

Уаҟа иазгәаҭоуп:

«Ҳаҭыр зқәу Аԥсны Аҳәынҭқарра атәылауаа!

Аԥсны Жәлар Реизара адепутатцәа ишәыдырныҳәалоит Аҳәынҭқарратә Бираҟ Амш!

Ҳреспублика ухаҿы иузаагом уи аҳәынҭқарратә символқәа – абираҟи, агерби, агимни рыда. Урҭ иахәҭаҵәҟьоу аҭыԥ ааныркылоит ҳтәыла аҳәынҭқарратә ԥсҭазаараҿы, дарбарзаалак атәылауаҩ иԥсҭазаараҿы.

Аҳәынҭқарратә Бираҟ Амш – ари шәареи ҳареи зыргылара ҳаҿу ҳаамҭазтәи Аԥсны аҭоурых ауп. Уи иҵабыргыҵәҟьаны жәлары зегьы ирныҳәаны иҟоуп, инарҭбааны иазгәарҭоит Аԥсны Аҳәынҭқарраҿы мацара акәымкәа, хара уи анҭыҵгьы. Ҳара ҳбираҟ азы агәадура ҳамоуп, уи ианубаалоит аԥсуа жәлар рҭоурыхтә гәалашәара, рпатриотизм, рфырхаҵара, реилаҵәара.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Аҳәынҭқарратә бираҟ амш азы Аԥсны жәлар дрыдныҳәалеит.

Ҳаҭыр зқәу ҳауаажәлар!

Гәык-ԥсык ала ишәыдысныҳәалоит Аԥсны Аҳәынҭқарратә бираҟ Амш!

1992 шықәса, ԥхынгәымза 23 ҳтәыла аҭоурых наунагӡа ианылеит Владислав Арӡынба инапхгарала Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет Аҳәынҭқарратә бираҟи агерби  анышьақәнарӷәӷәаз мышны. Ари аҩыза аҵак ду змоу ахҭыс ахақәиҭреи ахьыԥшпымреи рзы ҳажәлар рықәԥара иасимволны иҟалеит.

Ҳара ҳбираҟ - ус баша ҳәынҭқарратә символны иҟам, ибеиоу ҳкультуратә ҭынха, иахаҿроуп, аԥсуа жәлар ижәытәӡатәуи рытрадициақәа, еицамкуа рдоуҳамчи   аныԥшуеит. Уи иҳанаҳәоит ҳаԥсадгьыл аԥеиԥш лаша иазықәԥоз ҳабацәа рыгәаӷьра, ҳтәыла аизҳазыӷьаразы иахьа дарбанзаалак аҭакԥхықәра ду иҳаду атәы.

Абираҟ анышьақәырӷәӷәаха анаҩс мчыбжьқәак ааҵуаны еиԥш, аибашьра иалагеит, аԥсуа жәлар рзы ԥышәара дуны иҟалаз. Аха абри аҳәынҭқарратә бираҟ иаҵагыланы ҳажәлар ирылшеит ахьыԥшымразы ақәԥараҟны аиааира агара.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Ироуз аоперативтә дырра ала ауснагӡатәқәа рымҩаԥгараан, ԥхынгәымза 20 рзы Аҳәынҭқарратә ҳазалхратә Еилакы аусзуҩцәеи атәыла аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра аекономикатә шәарҭадареи акоррупциа аҿагылареи рзы Аусбарҭа Хадеи  аекономикатә шәарҭадара Аусбарҭеи русзуҩцәеи Цандрыԥшь аҳаблаҿы иҟоу, атәылауаҩ Кешьиан А.А ихатәы ҩны аҿы ирыԥшааит 1 164 блок инарзынаԥшуа абаџьқәҵарадатә дәқьан (Duty Free) адыргақәеи Аԥсны акцизтә еизга амаркақәеи рыда иҟаз асигареҭқәа.

Аҟәа. Ԥхынгәымза 23, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Ԥхынгәымза 23 рзы 32 шықәса ҵуеит Ареспублика Аԥсны аҳәынҭқарратә символика – Аҳәынҭқарратә бираҟи Аҳәынҭқарратә герби рышьақәырӷәӷәара ҟалеижьҭеи.

Асааҭ 19:40 рзы Аҟәа ақалақь, Амҳаџьырқәа рыԥшаҳәаҿы С. И. Ҷанба ихьӡ зху Аԥсуа драматә театр аҟынтәи Сегреи Багаԥшь ихьӡ зху ашҭанӡа Аԥсны атәылахьчара Аминистрра иатәу аоркестр ацны, 1200 шықәса реиҳа зхыҵуа Аԥсны аҭоурых аазырԥшуа аԥсуа бираҟқәа 16 кны ажәлар рымҩасра мҩаԥгахоит. Аныҟәара ашьҭахь ауаа зегьы еизоит Аԥсуа драматә театр аҿаԥхьа, араҟа асааҭ 20:00 рзы Атеатралтә плошьад аҿы акәашареи ашәаҳәареи ҟалоит. Имҩаԥгахоит аҳәынҭқарратә рҿиаратә коллективқәеи аԥсуа естрада артистцәеи алархәны аныҳәатә концерт.

Аԥсны аҳәынҭқарратә бираҟи агерби шьақәдырӷәӷәеит Аԥсны Иреиҳаӡоу Ахеилак аилатәараан ԥхынгәы 23, 1992 шықәса рзы асахьаҭыхҩы Валери Гамгьиа иескизқәа рыла.

Аԥсны Аҳәынҭқарра абираҟ зкәакьҭа иашоу аш иалхуп. Аԥсны Аҳәынҭқарра абираҟ ашәага-загақәа - ауреи аҭбаареи 2:1 ҳәа аизыҟазаашьа рымоуп. Аш аурала ашьацԥшшәылеи ашкәакәеи рыла зҽеиҭнызыԥсахло ацәаҳәақәа ануп, урҭ рахьынтәи ԥшьба иаҵәоуп, хԥа – шкәакәоуп.

Хыхьла илбаауа актәии ҵаҟатәи аҵыхәтәантәии ацәаҳәақәа шьацԥшшәылоуп. Аиаҵәа-шкәакәа цәаҳәақәа – Аԥсны злахәылаз Ашьхаруатә республика (1918ш.) абираҟ аелементқәа ируакуп. Ашьац ԥшшәы аԥсҭазаара иасимволуп, ашкәакәа – атәыла ԥхьаҟатәи аԥеиԥш бзиа.

Хыхьтәи армарахьтәи акәакь аҟны абираҟ ахәы иазааигәаны иануп абираҟ аурала зоура  0, 38, зыҭбаара  х-цәаҳәак ираҟароу иҟаԥшьыхәхәароу акәакьҭа иаша. Аԥшьыркца агәҭаны иарбоуп хыхьынтә ҵаҟала иаарту арӷьа маҿа шкәакәа. Анапы ахахьала иаҿыкәыршоуп хәба-хәба кәакьҭа змоу аеҵәа шкәакәақәа быжьба.