Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Апрокуратура Хада Гәыдалиа Игор Енварбеи-иԥеи Зыхәба Аслан Игор-иԥеи рганахьала Ӡыба Беслан Леонид-иԥа гәҭакыла ишьреи, иара убас Аҩӡба Гарри Хьудар-иԥеи Гәыдалиа Артур Шамел-иԥеи  рыцны амцабџьар изакәанымкәа аикәыршареи (Аԥсны Аҳәынҭқарра Ашьаустә Закәанеидкыла ахәҭаҷ 217, ахәҭа 2, иара убас ахәҭаҷ  99, ахәҭа 2 апунктқәа  «е», «ж» инарықәыршәаны) рзы ирыдҵаз ахара ала ихацыркыз ашьаустә усеилыргара азы ахарадҵатә лкаа шьақәнарӷәӷәеит. 

Ашьустә усеилыргара абҵарамза 25, 2022 шықәсазы ахәаԥшразы Аԥсны Иреиҳаӡоу аӡбарҭа ахь идәықәҵахеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит апрокуратура Хада официалтә саит.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Ауаҩы изинқәа рыхьчаразы Азинмчы змоу Асида Шьаҟрыл лыуаажәлар Аԥсны ихадоу аҳәынҭқарратә ныҳәақәа иреиуоу –  Аконституциа Амшныҳәа рыдылныҳәалеит.

«Аԥсны Аконституциа ихадоу адемократиатә принципқәа – ажәлармчра, ауаҩи атәылауаҩи рзинқәеи ринтересқәеи ҳаҭыр ақәҵареи ахьчареи, азакәан ахадара, зегьы азакәани аӡбарҭеи раԥхьа реиҟарара, атәыла анапхгараҭара аусура аартреи ажәлар рҿаԥхьа аҳасабырбареи, уҳәа шьақәзырӷәӷәо аҳәыҭқарратә усшәҟәы ауп. Иарбоу ахәдуқәа рырӷәӷәара ала мацарала ауп ҳаамҭазтәи аԥсуа ҳәынҭқарра ашьақәгылара шалыршахо», – ҳәа иазгәаҭоуп адныҳәаларатә цҳамҭа аҿы.

Ауаҩы изинқәа рыхьчаразы Азинмчы змоу агәҭынчымра лызцәырнагоит «аҵыхәтәантәи аамҭа азы лассы-лассы ицәырҵуа иалагаз атәылауаҩ иконституциатә зинқәа рырмаҷра иадҳәалоу апрецендентқәа».    

«Амассатә информациа ахархәагақәа рҿы ацензура арӷәӷәареи зхы иақәиҭу ажәа азы аконституциатә зин аԥкреи ирыдҳәалоу афактқәа акыр ишәарҭоу атенденциа шыҟоу арҵабыргуеит. Зхы иақәиҭу ажәа, зхы иақәиҭу аидгыларақәа (аидгыларақәа рхы иақәиҭны аусуразы азин уахь иналаҵаны), иара убас зхы иақәиҭу атәылауаҩратә алахәхара азы аконституциатә зинқәа рзы ашәарҭара ду аҵоуп аҵыхәтәантәи аамҭазы аус здыруло – аҳәаанырцәтәи агентцәа рзы азакәан.   

Актәи аԥхьараҿы ирыдыркылаз «Аԥсны Аҳәынҭқарра жәларбжьаратәи аҟәыҭхара аҿагылара азы» Аԥсны азакәанқәа  рыпроектқәагьы убасҵәҟьа атәылауаа рконституциатә зинқәеи рхақәиҭреи дырмаҷуеит», – ҳәа иазгәалҭоит Асида Шьаҟрыл.

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  28 шықәса раԥхьа, абҵарамза 26, 1994 шықәса рзы ирыдыркылеит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа.  Иарбоу ахҭысқәа ирхаану – усҟантәи аамҭазы анаукеи акультуреи аҵарадырреи рзы Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет акомиссиа ахантәаҩыс иҟаз, иахьа ашәарҭадара ахеилак амаӡаныҟәгаҩыс иҟоу Сергеи Шамба Аԥсныпресс акорреспондент диҿцәажәо Аԥсны 1994 шықәсазы Аконституциа адкылара иадҳәаланы изнысыз амҩа атәы еиҭеиҳәеит.

Сергеи Шамба: «Аиашазы, усҟантәи аамҭа хьанҭан, ҳтәыла ахьыԥшымреи асуверенитети рзы ақәԥара ҳаҿын. Ари ашықәс азы ҳажәлар шықәсырацәала имҩаԥыргоз рмилаҭ-хақәиҭратә қәԥара азакәанԥҵаратә, аконституциатә форма аанахәеит.

Ақырҭуа ган имариамыз рыҿцәажәарақәа ирылҵшәаны  1991 шықәсазы Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет ашьақәыргылара азы аиқәшаҳаҭра абжьаҵара алыршахеит. Ус изыҟалазгьы, ақырҭцәа аԥсуаа еидгыланы рмилаҭ-хақәиҭратә қәԥара даҽа аамҭак еиԥшымкәа аҽарӷәӷәара ҳасаб арымҭар залымшахеит азы.  Убри азы ауп ақырҭуа ган уи иақәшаҳаҭымхар ада ԥсыхәа зырмоузгьы.

Убас ала Апарламент аилазаара аиҳараҩык аԥсуаа рхаҭарнакцәа рыла ишьақәгылеит, аха аконституциатә ԥыжәара аҟынӡа изынаӡомызт, убри аҟнытә аконституциа аиҭакрақәа ралагалара азы алшара рымамызт. Убри зегьы аҵыхәтәаны Аконституциа ҿыц аԥҵара ахымԥадатәра азы аилкаара аҟынӡа инанагеит.

Убасҟан Тарас Мирон-иԥа Шамба  аконституциа раԥхьатәи апроект адгалара мҩаԥигеит, уи гәдоуҭатәи агазеҭ «Бзыԥ» аҿы икьыԥхьхеит. Убри аамышьҭахь уи акәша-мыкәша ауаажәларра рыҩныҵҟа акыр ацәажәарақәагьы цәырҵит.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.   Ауаажәларратә еилазаара «Аԥсны иқәынхо аурысцәа реилазара» милаҭрацәала еилоу Аԥсны жәлар Аконституциа Амш инамаданы ирыдныҳәалоит.  

«Аконституциа Аԥсны аконституциатә шьақәгылара злашьаҭарку иреиҳаӡоу азиндырратә мчраны иҟоуп, аҳәынҭқарратә шьақәгылара, анапхгараҭаратә, анагӡаратә, аӡбаратә мчра аусбарҭақәеи аҭыԥантәи ахаланапхгара асистемеи шьақәзырӷәӷәо, ауаҩи атәылауаҩи изинқәеи ихақәиҭреи зыхьчо аҳәынҭқарратә усшәҟәы хада ауп.  

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Абҵарамза 26 – Аԥсны Аконституциа Амш ауп.  28 шықәса раԥхьа, 1994 шықәса, абҵара 26 рзы Аԥсны Аҳәынҭқарра Иреиҳаӡоу Асовет аилатәара 12-тәи ааԥхьара иаднакылеит, 1999 шықәса жьҭаарамза 3 рзы жәларзегьтәи бжьыҭиирала иақәшаҳаҭхеит, 1999 шықәса жьҭаарамза 3 рзы жәларзегьтәи абжьыҭиира (ареферендум) аан ирыдыркылаз аԥсахра алагаланы.

«Ҳарҭ, Аԥсныжәлар, ҳхатәҳәаақәҵаратә зин аԥсҭазаара иаларҵәо, жәлары зегьы рзы насыԥла аԥсҭазаареи аҩнуҵҟатә гәҭынчреи ҳарзықәԥо, ауаҩытәыҩса изинқәеи, ихақәиҭрақәеи, ауаажәларратә ҳәоуеиқәшәареи шьақәырӷәӷәо, гәеизҳарала ирылаҳҳәоит, егьышьақәҳаргылоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа»,- абас иаҳәоит Аконституциа алагамҭа аҿы.

Абҵарамза 26 Аԥсны аныҳәамшны иԥхьаӡоуп.  

28 шықәса ирылагӡаны атәыла ихадоу азакәан аиҭакрақәак алагалан –  жьҭаарамза 3, 1999 ш., мшаԥымза 30, 2014 ш., жәабранмза 3, 2016 ш., хәажәкырамза   29, 2016 ш.

Жьҭаарамза 3, 1999 шықәсазы имҩаԥгаз ареферендума аан аӡбаҩцәа рҽымԥсахра азы аԥҟара алган. Убри аамҭа инаркны аӡбаҩцәа хәы-шықәса аҽҳәара рыманы иалырхуа иалагеит.

Мшаԥымза 30, 2014 ш. Аҳәынҭқарра Ахада Алеқсандр Анқәаб ареспублика  аӡбаратә система аҿиара иҿыцу ахырхарҭа азҭаз «Аӡбаратә мчреи Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа аиҭахәаԥшразы иҿыцу аԥҟарақәа рзы» «Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа аиҭакрақәа ралагалара азы» Аконституциатә закәан инапы аҵаиҩит. Атәыла иаку аӡбаратә система иалагалаз Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциатә ӡбарҭа аԥҵан.

Аиҭакра алагалан иара убас Аԥсны Аҳәынҭқарра Иреиҳаӡоу Аӡбарҭа азинмчқәагьы, аӡбаҩцәа рзинмчы аҽҳәара иацҵахеит (5 шықәса инаркны 10 шықәса рҟынӡа),  ақәратә ценз иацҵан (27 шықәсантәи 30 шықәсанӡа – актәи аинстанциа аӡбаҩцәа рзы, 35  шықәса рҟынӡа – Иреиҳаӡоу аӡбарҭеи Абжьаҟазаратә ӡбарҭеи рыӡбаҩцәа рзы), иара убас Иреиҳаӡоу аӡбарҭеи Абжьаҟазаратә ӡбарҭеи рыӡбаҩцәа рзы аусура аџьашықәс –  5 шықәса рҟынтәи 10 шықәса рҟынӡа иацҵахеит. 

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Приднестровиатәи Молдавиатәи Ареспублика Ахада Вадим Красносельски Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Аконституциа амш идиныҳәалеит.

Адныҳәалара атекст аҟны иҳәоуп:

«Ҳаҭыр зқәу Аслан Гьаргь-иԥа!

Приднестровиа ажәлари хаҭала сара сыхьӡалеи гәык-ҧсык ала ишәыдаҳныҳәалоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа Амш !

Акырӡа иуадаҩу агеополитикатә ҭагылазаашьаан Аԥсны азакәан хада ихадароу ароль нанагӡоит ауаажәларразыакырӡа зҵазкуа: амилаҭтә акзаара, ауаажәларратә адоуҳатә ҳәоуеиқәшәареи атәыла аполитикатәи аекономикатәи ҭышәынтәалареи рыҟны.

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.   Аԥсны иҟоу Урыстәыла ацҳаражәҳәаҩ Михаил Шургалин Аҳәынҭқарра ахада Аслан Бжьаниа Аконституциа амш идиныҳәалеит, ҳәа иаанацҳауеит Аҳәынҭқарра Ахада ипресс-маҵзура.

«Абҵарамза 26 рзы Аԥсны иазгәарҭоит Аконституциа Амшныҳәа. Аконституциа Амш – ҳаамҭазтәи Аԥсны аҭоурых аҿы акыр зҵазкуа рыцхуп.  Атәыла азакәан хада аԥҵан аибашьра ашьҭахьтәи аамҭазы. Иналукааша аполитикцәеи, аҵарауааи, азиндырҩцәеи ирыбзоураны атәыла иаиуит аԥхьаҟа аҳәынҭқарратә ргылара, атәылуаҩратә уаажәларра адемократиатә институтқәа рыҿиара уасхырс ироуз акрызҵазкуа амаруга.

Аҟәа. Абҵарамза 26, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Аԥсны жәлар Аконституциа амш рыдиныҳәалеит.

Акыр иаԥсоу ҳауаажәлар!

Ишәыдысныҳәалоит Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа амш!

1994 шықәса абҵарамза 24 рзы ирыдыркылеит Аԥсны Аҳәынҭқарра аҭоурых ҿыц азы илахьынҵаӡбаганы иҟалаз аусшәҟәы – атәыла Азакәан хада. Аконституциа ишьақәнарӷәӷәеит Аԥсны Аҳәынҭқарра исуверентәу, идемократиатәу, изинтәу аҵакы, аҳәынҭқарратәи ауаажәларратәи институтқәа рышьақәгылара уасхырс ироуит, ауаҩы изинқәеи ихақәиҭрақәеи ԥыжәара рыманы иҟанаҵеит.

Иахьа ауаажәларратә, аҳәынҭқарратә шьақәгылара анормақәа шьаҿа-шьаҿала аҿиареи, аиҭакра ҿыцқәеи алзыршо, Аԥсны жәлар рԥеиԥш агәрагара рызҭо ак акәны иҟалеит.

Азакәан хадеи уа иарбоу анормақәеи апринципқәеи рықәныҟәарала ҳара аԥышәара дуқәа ҳарҭысит, иахьа жәларбжьаратәи азин иаҵанакуа субиектны иҟоу, ихьыԥшым аҳәынҭқарра аргылара ҳаҿуп.

Аҟәа. Абҵарамза 25, 2022 шықәса. Аԥсныпресс.  Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Диана Ԥлиа «Аԥсны зҽаԥсазтәыз азиндырҩы ҳәа аҳаҭыртә хьӡы ланашьара азы» Аусԥҟа инапы аҵаиҩит.

«Азакәанреи азинеиҿкаареи рырӷәӷәара аҿы ллагала азы, аконституциатә шьақәгылара, атәылауааи аиҿкаарақәеи рзакәантә зинқәеи ринтересқәеи рыхьчареи иҳараку лзанааҭтә дырра аҩаӡареи рзы «Аԥсны зҽаԥазтәыз азиндырҩы» ҳәа аҳаҭыртә хьӡы ланашьазааит Ԥлиа Диана Едуард-иԥҳа», – ҳәа иазгәаҭоуп абҵарамза  25, 2022 шықәса рзы Аҳәынҭқарра Ахада инапы зҵаиҩыз Аусԥҟа атекст аҟны.

Аҟәа. Абҵарамза 25, 2022 шықәса. Аԥсныпресс. Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа Алиса Бигәаа «Аԥсны зҽаԥсазтәыз азиндырҩы ҳәа аҳаҭыртә хьӡы ланашьара азы» Аусԥҟа инапы аҵаиҩит.

«Азакәанреи азинеиҿкаареи рырӷәӷәара аҿы ллагала азы, аконституциатә шьақәгылара, атәылауааи аиҿкаарақәеи рзакәантә зинқәеи ринтересқәеи рыхьчареи иҳараку лзанааҭтә дырра аҩаӡареи рзы «Аԥсны зҽаԥазтәыз азиндырҩы» ҳәа аҳаҭыртә хьӡы ланашьазааит Бигәаа Алиса Зураб-иԥҳа», – ҳәа иазгәаҭоуп абҵарамза  25, 2022 шықәса рзы Аҳәынҭқарра Ахада инапы зҵаиҩыз Аусԥҟа атекст аҟны.