Аҟәа. Цәыббрамза 6, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥснытәи ашколқәа рҿы аиҳарак аматематика, афизика, ахимиа арҵаҩцәа разымхара шыҟоу убаратәы иҟоуп.  Абри атәы Sputnik-Аԥсны аинтервиу аҭо иазгәалҭеит Аԥсны аҵара аминистр актәи ихаҭыԥуаҩ Ада Кәарҷелиа. Уи лажәақәа рыла, арҵаҩцәа разымхара апроблема иахьакәӡам ианышьақәгыла, аха сынтәа уи аиҳарак ала анырра убаратәы иҟалеит.

«Уажәы ҳара ашколқәа рҿы аинформациа аизгара ҳаҿуп. Убас, аҟәатәи абжьаратәи ашкол №3 аҟынтәи ицеит 12-ҩык арҵаҩцәа. Ашьхарыуаа рышкол №10 аҿы иазхом аматематика, афизика, иара убас егьырҭ амаҭәарқәа рырҵаҩцәа.  Аха иарбоу амаҭәарқәа атәыла анаҩстәи атехнологиатәи аекономикатә хьыԥшымра зыдҳәалоу маҭәарқәоуп. Ари азҵаара зыԥшра ҟамҵаӡакаәа иӡбатәуп», –  ҳәа илҳәеит Ада Кәарҷелиа.

Аҟәа. Цәыббрамза 6, 2024 шықәса. Аԥсныпресс.  Цәыббрамза 5 рзы Сҭампыл ақалақь аҿы иаатит аԥснытәи асахьаҭыхыҩцәа русумҭақәа рцәыгақәҵа.  

Агалереа Barin Han аҿы ицәыргақәҵахеит Адамыр Аршба, Асида Аҳәба, Баҭал Џьапуа, Сабина Кәарацхьелиа, Саида Кәыҵниа, Архип Лабахәуа, Аԥшьа Ҳагба, Диана Хтынҭәба, Асҭанда Чамагәуа, Олег Ҷедиа русумҭақәа .  Ацәыргақәҵа аусура раԥхьатәи амш азы иаҭааит 200-ҩык инарзынаԥшуа аҟазара абзиабаҩцәа, ҳәа адырра ҟанаҵоит акультура Аминистрра.

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны аминистрцәа Реилазаара аофициалтә саит аҿы аекономика Аминистрра Аԥсны Аҳәынҭқарреи Урыстәылатәи Афедерациеи рзакәанԥҵарақәа реишьашәалара азы иҟанаҵаз адырра ркьыԥхьит. Аԥсуа ган азакәанԥҵареи Урыстәылатәи Афедерациа азакәанԥҵареи реишьашәалара азы аԥхықәра ҳәаақәызҵо ашьақәырӷәӷәаратә усшәҟәны иҟоуп абҵарамза   24, 2014 шықәса рзы Аԥсны Аҳәынҭқарреи Урыстәылатәи Афедерациеи ирыбжьарҵаз аидгылареи астратегиатә еиҩызареи рзы Аиқәшаҳаҭра.

Иарбоу Аиқәшаҳаҭра ахәҭаҷ 3 инақәыршәаны, аҩ-ҳәынҭқаррак рыбжьара аидгылареи астратегиатә еиҩызареи рыҿиара ихадоу хырхарҭақәаны иҟоуп:

– акоординациа зызу адәныҟатәи аполитика амҩаԥгара;

– атәылахьчареи ашәарҭадареи рзы азеиԥш ҵакыра аԥҵара;

– азеиԥш социалтәии аекономикатәи аҵакыра аԥҵара;

– Ареспублика Аԥсны асоциал-економикатә ҿиара ацхыраара аҭара;

– Ареспублика Аԥсны Урыстәылатәи Афедерациа аԥшьгарала, мамзаргьы ацхыраарала ԥыхьатәи Асовет Еидгыла аҵакыра аҿы имҩаԥысуа аинтеграциатә процессқәа рылахәхара азы иманшәалоу аҭагылазаашьақәа раԥҵара;

–  азеиԥш культуратә, доуҳатә, агуманитартә ҵакыра аиқәырхара.

 Аиқәшаҳаҭра ахәҭаҷқәа 11, 17, 18, 19, 21 инақәыршәаны, Ареспублика Аԥсны Аиқәшаҳаҭра азинмчы аиура инаркны 3 шықәса иахымгакәа аҳазалхратә ус, абиуџьеттә закәанԥҵара, агәабзиарахьчара, аҵарадырра аусхкқәа рҿы   ахатә закәанԥҵара аишьашәаара иазку аусмҩаԥгатәқәа ркомплекс амҩаԥгаразы аԥхықәара адлоит.  

Ԥхынҷкәынмза 4, 2014 шықәса рзы Ареспублика Аԥсны Ахада Р.Д.Ҳаџьымба атәыла аминистррақәеи ахылаԥшырҭақәеи рахь хыхь иарбоу Аиқәшаҳаҭра иазԥхьагәанаҭо анормақәа рынагӡара иазку аусмҩаԥгатәқәа рыпланқәеи аиқәшаҳаҭрақәеи реиқәыршәаразы анапынҵақәа ҟаиҵеит. Аԥсуа ган аԥхықәрақәа рынагӡара ахылаԥшра аҭара адҵан Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра.

Жьҭаарамза 08, 2015 шықәсазы аминистрцәа Реилазаара аҿы ирыдыркылаз Ақәҵара №136  ала Аиқәшаҳаҭра ахәҭаҷқәа рынагӡара азы азинмчы змоу аусбарҭақәа шьақәыргылан (Аҳәынҭқарратә шәарҭадара Амаҵзура, атәылахьчара Аминистрра, аҩныҵҟатәи аусқәа Рминистрра, адәныҟатәи аусқәа Рминистрра, афинансқәа Рминистрра, агәабзиарахьчара Аминистрра, аҵарадырра Аминистрра, Аџьеи аусзкреи асоциалтә политикеи Рминистрра).

Жьҭаарамза 31, 2019 шықәса рзы Аҳәынҭқарра Ахада Р.Д.Ҳаџьымба цәыббрамза 17, 2008 шықәса рзы Ареспублика Аԥсни Урыстәылатәи Афедерациеи наҟ-ааҟтәи русеицуреи реицхыраареи рзы ирыбжьаҵаз  аидгылареи астратегиатә еиҩызареи рзы Аиқәшаҳаҭра ахәҭаҷ 23, абҵарамза  24, 2014 шықәсазы аҩ-ҳәынҭқаррак ирыбжьарҵаз аидгылареи астратегиатә еиҩызареи рзы Аиқәшаҳаҭра ахәҭаҷ 11 рынагӡаразы иҭижьыз Ақәҵара №401-рп инақәыршәаны, аминистрцәа Реилазаара Урыстәылатәи Аган алархәны, Анапхгарабжьаратәи Акомиссиа аҳәаақәа ирҭагӡаны, атәылауаҩратәи ашәахтәи азакәанԥҵарақәа, ауааԥсыра рсоциалтә хьчареи атәанчахәытә еиқәыршәареи рзы азакәанԥҵара уахь иналаҵаны анхамҩатә усура ҳәаақәызҵо азакәанԥҵара аунификациа азы Апрограмма аиқәыршәареи анагӡареи, иара убас аҳазалхратә ус аганахьала  Ареспублика Аԥсны азакәанԥҵареи Евразиатәи аекономикатә Еидгылара азин шьақәзыргыло аҳазалхратә усеиҿкаара аусхкы иаҵанакуа актқәеи, иарбоу азин ала иҭышәнтәалам ахәҭа аҿы – Урыстәылатәи Афедерациа азакәанԥҵареи реишьашәалара азы адҵа ҟаҵоуп.  

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Цәыббрамза 1 инаркны Урыстәылатәи Афедерациа Аԥсны ахахьы иагаз аԥхықәрақәа рыхәҭак ишьақәырӷәӷәаз аҽҳәарақәа ирықәыршәаны инагӡамызт ҳәа ҵаҵӷәыс иҟаҵаны Аԥсны ианаҭоз афинанстә цхыраара ахәҭак ааннакылеит.

Уажәазы Урыстәылатәи Афедерациа агәабзиарахьчара, аҵарадырра, анаука, акультура, аспорти ауааԥсыра рсоциалтә маҵзуреи, уҳәа аусхкқәа рҿы ихадоу акатегориақәа ирыҵанакуа аҳәынҭқарратә усбарҭақәа русзуҩцәа руалафахы ашьҭыхразы аицфинансыркра амҩаԥгаразы иааннашьҭуаз афинанстә цхыраара ааннакылеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны афинансқәа Рминистрра.

***

Абиуџьеттә усхкы аҿы аус зуа хазы игоу акатегориақәа ирыҵанакуа аусзуҩцәа руалафахы ашьҭыхразы аицфинансыркра амҩаԥгаразы Урыстәылатәи Афедерациа иааннашьҭуаз афинанстә цхыраара азы Аԥсны афинансқәа Рминистрра иҟанаҵо аинформациа.

Урыстәылатәи Афедерациеи Аԥсны Аҳәынҭқарреи Урыстәылатәи Афедерациа ахарџь ала Аԥсны агәабзиарахьчара, аҵарадырра, анаука, акультура, аспорти ауааԥсыра рсоциалтә маҵзуреи, уҳәа аусхкқәа рҿы ихадоу акатегориақәа ирыҵанакуа аҳәынҭқарратә усбарҭақәа русзуҩцәа руалафахәы ашьҭыхразы аицфинансыркра амҩаԥгаразы мшаԥымза 14, 2015 шықәса рзы ирыбжьарҵаз Аиқәшаҳаҭра азинмчы аиуит 2016 шықәса рзы. Уи хыхь иарбоу акатегориақәа ирыҵанакуа аусзуҩцәа урыстәылатәи афинанстә цхыраара аҳасабала руалафахәы ашьҭыхра амҩаԥгара аԥҟарақәа   шьақәнаргылоит.

2016 шықәса инаркны Аԥснытәи  аган ахатә ԥаратә хархәагақәа рыла 2014 шықәсазы ишьақәыргылаз ауалафахәы ахышәа-ҵышәа инақәыршәаны асоциалтә усхкы аусзуҩцәа руалафахәы рызшәара мҩаԥнагоит. Анаҩстәи ауалафахәы ашьҭыхра аетапқәа зегьы аицфинансыркра аҳасабала имҩаԥысуеит.

2022 шықәсазы Аиқәшаҳаҭра аиҭакрақәа алагалан. Урҭ инарықәыршәаны аулафахәы ашьҭыхра азы аицфинансыркра ахышәа-ҵышәа шьақәгылон Аԥсуа ган азы 2022 шықәсазы – 15%, 2023 шықәсазы – 35%, 2024 шықәсазы – 70%, иара убас 2025 шықәсазы – 85%. Убри аан, иарбоу ахықәкқәа рзы 2021 шықәсанӡа иазоужьхоз урыстәылатәи афинанстә цхыраара азеиԥш еицҵалыҵ 1,3 млрд. мааҭ абазатә рбага аҳасабала иаанхоит. Анаҩстәи ауалафахәы ашьҭыхра иарбоу ашықәсқәа – 2022, 2023, 2024 2025 рыбжьара  аусзуҩцәа руалафахәы ашәара афондқәа 2021 шықәсазтәи ауалафахәы афонд иаҿырԥшны ицәырҵыз аивгара аҳасабала ишьақәыргылаз апроцентқәа рыла иҳәаақәҵахоит. Убас ала, аицфинансыркра ауалафахәы ашәара афонд зегьы азы акәымкәа, ауалафахәы ашьҭыхра ахышәа-ҵышәа азы ишьақәыргылаз апроцентқәа рыла мацара имҩаԥысуеит. 

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс.  Евразиатә аинтеграциеи аџьынџьуаа рымадареи Ихьыԥшым Аҳәынҭқаррақәа Реиҩызара аусқәеи  рзы Урыстәыла Аҳәынҭқарратә Дума акомитет ахантәаҩы актәи ихаҭыԥуаҩ  Константин Затулин Урыстәыла аԥснытәи арҵаҩцәа, аҳақьымцәа, амчратә структурақәа русзуҩцәа рсоциалтә шәатәқәа ршәара аанкылара азы аӡбамҭа аԥхықәрақәа рынамыгӡара иадиҳәелеит.

«Газета.Ru» еиҭаз аинтеривиу аҿы  адепутат ареспублика Апарламент аҿы аԥсны-урыстәылатәи аизыҟазаашьақәа ирԥырхагахар зҭаху ауаа ыҟоуп ҳәа аҳәамҭа ҟаиҵеит.  

«Акыр аамҭа рыҩныҵҟа Аԥсны Апарламент азакәанԥҵара аишьашәалара иадҳәалоу аԥхықәрақәа рынагӡара иацәхьаҵуеит. Иаагозар, арбитражтә ӡбарҭақәа риусдикциа азханаҵаӡом. Уи азы аусшәҟәы Апарламент аҿы ишьҭаоуп, аха адепутатцәа апопулисттә гәалаҟазаарақәеи иара апарламенттә корпус  аҩныҵҟа иҟоу џьоукы  имҩаԥырго Урыстәыла аганахьала агәрамгаратә кампаниеи рықәыӷәӷәара иахҟьаны аӡбамҭа рыдыркылаӡом. Сара иахьынӡаздыруа, уи зыдҳәалоу убри мацара ауп. Егьирахь, сара ишеилыскаауа ала, анаҩстәи аиҿцәажәарақәеи аилацәажәарақәеи рыпроцесс аҿы иҟоуп», — ҳәа иҳәеит Константин Затулин.

Уи иара убас игәаанагарала, аԥснытәи Апарламент аҿы иҟоу «активра злоу апарламенттә еилазаара аиҵара» Урыстәыла аиқәшаҳаҭрақәа рыбжьаҵара иаҿагыланы акампаниа мҩаԥыргоит, уи ареспублика асуверенитеттә зинқәа рырмаҷра ацуп ҳәа ҵаҵӷәыс иҟаҵаны.

«Аԥсны ауаа ацәгьеи абзиеи ирзеилмыргозар, ииашоу ииашами рзеиҩымдыраауазар, усҟан, жәаҳәарада, еиуеиԥшым агәаанагарақәа ҟалар алшоит.  Сара даара агәра ганы сыҟоуп ауаа еилыркаап ҳәа ишьақәгылаз аҭагылазаашьа аҿы ахара зду. Ҳара шықәсқәак ирылагӡаны Пицунда аҳәынҭқарратә дача иадҳәаланы акырӡа иламысдаз акампаниа ҳахысхьеит. Ари акампаниа рхы иархәаны аӡәырҩы аполитикцәа рреитинг ашьҭыхра рҽазыршәеит, убри аан урҭ зынӡа иазымхәыцӡеит Урыстәылеи Аԥсни шеимадоу, Аԥсны аусхкқәа зегьы рыла Урыстәыла адгылара ада ԥсыхәа шамам.  Иҟоуп хыԥхьаӡарала еиҳа имаҷзаргьы, аха убри аан Аԥсны асуверенитет армаҷра аҵоуп ҳәа агәаанагара аарԥшуа активла Аԥсни Урыстәылеи аиқәшаҳаҭрақәа рыбжьаҵара иаҿагыло. Арҭ ауаа аԥсны-урыстәылатәи аизыҟазаашьақәа иаԥырхагоуп, Аԥсны ауааԥсырагьы уи атәы рдыруазар ахәҭоуп, еилыркаауазароуп араҟа иҟоу аус изхароуи изхарами ртәы», — ҳәа инаҵшьны иазгәеиҭеит адепутут.

Константин Затулин Урыстәыла аус ацура аҿагылара иазку акампаниа аҳәаанырцәтәи анапхгареи аҳәаанырцәтәи агрантқәеи рыла имҩаԥысуеит ҳәа  иазгәеиҭеит.

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент зыԥсҭазаара иалҵыз Альберт Гаспар-иԥа Тополиан иуацәеи иҭынхацәеи ироуз агәырҩа инамаданы ирыдышшылоит. 

«Иԥсҭазаара далҵит, адепутат, Аԥсны Жәлар Реизара-Апарламент I ааԥхьара (1991–1996 шш.), Аиҳабы ихаҭыԥуаҩыс иҟаз, зыхьӡ ҳаамҭазтәи Аԥсны аҭоурых иузаҟәымҭхо иадҳәалоу, иналукааша аҳәынҭқарратә ауаажәларра-политикатә усзуҩ.

Альберт Гаспар-иԥа Тополиан Аԥсны апатриот иаша иакәын, уи иара ламысцқьала инаигӡоз ганарацәалатәи иусура ианыԥшуан. Еиеиԥшым ашықәсқәа рзы иааникылоз аҳәынҭқарратәи ауаажәларратәи  амаҵзурақәа рҿы иара аԥышәа змоу анапхгаҩы, аиҿкааҩ, иреиӷьу    ауаҩытәыҩсатә ҟазшьақәеи активтә ԥсҭазааратә позициеи змоу, иҩызцәа, иколлегацәа, уҳәа рҿы ҳаҭыр-пату зқу  ауаҩы аамсҭашәа иаҳасабала ихы ааирԥшуан. 

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа есцырдыруа ауаажәларра-политикатә усзуҩ, Аԥсны Афырхаҵа Альберт Тополиан иԥсҭазаара иалҵра инамаданы адышшылара ҟаиҵеит.

«Ахә ашьара уадаҩуп Альберт Гаспар-иԥа Тополиан ҳҳәынҭқарра ашьақәгылареи аҿиареи рус аҿы, ауаажәларра рыҩныҵҟа амилаҭбжьаратәи аҭышәынтәалара аиқәыхара аҿы илагала. Иара Аԥсны Актәи Ахада Владислав Арӡынба дарӷьажәҩаны дивагылан, Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатәи еибашьраан атәылахьчаразы Аҳәынҭқарратә Комитет анапхгаҩы ихаҭыԥуаҩыс дыҟан. Иара иаԥшьгарала аиԥҵаз, амаршал И.Х.Баграмиан ихьӡ зху абаталион аибашьцәа хьыӡла-ԥшала Аԥсадгьыл ампыҵахалыҩ иҟынтәи ирыхьчон.  

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс. Гәдоуҭа араион аҟны амҩатә инфраструктура аиҭашьақәыргылара мҩаԥысуеит. Ақыҭақәа  Хәап, Лыхны, Бармышь аҵыхәтәантәи хымчыбжь рыла акаҭран ашьҭаҵара мҩаԥысуеит, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аҳәынҭқарра Ахада ипресс-маҵзура.

Хәаԥ ақыҭан аусура хыркәшоуп, Лыхни Бармышьи  ақыҭақәа рҿы аусурақәа ирыцҵоуп.  Гәдоуҭа ақалақьи Хәаԥ ақыҭеи еимаздо амҩа акыр аамҭа рыҩныҵҟа аҭагылазаашьа уадаҩны иҟан, ақыҭауаа уи даара иаргәамҵуан.  Шьҭарнахыс урҭ уадаҩрада акаҭран зну амҩала иныҟәар рылшоит. Хәаԥ ақыҭан 154 ҭаацәара нхоит, урҭ рахьынтә 130 ҭаацәара иааиԥмырҟьаӡакәа ақыҭараҿы инхоит.

Аҭыԥантәи анхаҩы Константин Смыр уаанӡа Гәдоуҭантәи ақыҭанӡа амҩа ақәзаара сааҭки бжаки уадхылон, уажәы - 15 – 20 минуҭ еиҳаӡам ҳәа еиҭеиҳәеит. «Амҩа ӷәӷәала иԥҽын, аҭаҳарақәа, ажрақәа рацәан. Уажәы, Анцәа иџьшьаны, зегьы маншәалоуп. Иҭабуп ҳәа раҳҳәоит атәыла анапхгара ас еиԥш хра злоу аиҭакрақәа рзы», - ҳәа иҳәеит иара.

Хәаԥ ақыҭа ахада Анри Анқәаб араҟа аҵыхәтәан акаҭран шьҭарҵеит 1984 шықәса рзы, уи нахыс амҩа аиҭашьақәыргылара амбаӡацт ҳәа иазгәеиҭеит.  «Амҩа аиҭашьақәыргыларала х-қыҭак – Дәрыԥшь, Џьырхәа, Хәаԥ реимадара еиӷьхеит. Ҳара акрааҵуеит амҩа аиҭашьақәырыгылараҿы ацхыраара ҳаҳәоижьҭеи, абар сынтәа уи алыршахеит. Идуӡӡаны иҭабуп ҳәа раҳҳәоит атәыла анапхгара иҳарҭаз ахаҵгылара азы», – ҳәа иҳәеит иара.

Хәаԥ аусурақәа хыркәшоуп. Ирҿыцуп — 6 714 метра амҩа. Шьаҭанкылатәи аргылара Аусбарҭа анапхгаҩы Аслан Анқәаб иҟаиҵаз адыррақәа рыла, раԥхьа ишьҭарҵеит ариашаратә ҿыгҳа, анаҩс ихадоу, зыҳаракыра  7 см. инаӡр аҿыгҳара шьҭарҵеит.

«Аныҟәара ӷәӷәа ахьыҟоу амҩаду аҿы акаҭран абжьааԥны ақәсра аҽҳәара ҩынҩажәа шықәса акәымкәа фы-шықәса рҟынӡа ауп иахьынӡанаӡо. Ари акаҭран ахаҭабзиара ҳаракуп, ҳара агәыӷра ҳамоуп амҩа ҿыц ақыҭауаа рыԥсҭазаара акыр иарманшәалап ҳәа», - иҳәеит иара.

Аҟәа. Цәыббрамза 5, 2024 шықәса. Аԥсныпресс.  Урыстәыла Аԥсныҟа афинанстә цхыраара ахәҭак аанкылара аҩганктәи аизыҟазаашьақәа реибарххара аанагом, аус злоу аҩ-ҳәынҭқаррак рхахьы иргаз аԥхықәрақәа рбаланс анагӡара ауп, ҳәа ателеканал РБК аинтервиу аҭо иазгәеиҭеит Урыстәылатәи Афедерациа адәныҟатәи аусқәа рминистр Сергеи Лавров.

Аҟәа. Цәыббрамза 4, 2024 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны иҟоу Урыстәыла аус ацуразы Ахаҭарнакра анапхгаҩы ҿыц Владислав Куликов Гал араион ахада Константин Ԥлиеи уи ихаҭыԥуаҩ Џьамбул Кәартааи дырԥылеит ахаша, цәыббрамза  4 рзы, ҳәа адырра ҟанаҵоит Аԥсны иҟоу Аурыс Ҩны.

Аганқәа аҩганктәи арегионбжьаратәи аизыҟазаашьақәа рҳәаақәа рырҭбаара, аиҳарак аҭыԥантәи ашколқәеи апрофтехҵараиурҭақәеи разхьаԥшрала еиуеиԥшым аҿартә проектқәа рынагӡара, иара убас еиуеиԥшым акультуратә аԥшьгарақәа рынагӡара иадҳәалоу азҵаарақәа ирылацәажәеит.