Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны Аҳәынҭқарра арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы 30-шықәса ахыҵра иазкуп иахьа Аҟәа ақалақь имҩаԥысуа анаука-практикатә конференциа.

Аконференциа еиҿкаауп Д.И.Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә Институти арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилаки рыла.  

Аконференциа алахәылацәа бзиала шәаабеит ҳәа раҳәо, арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы ахантәаҩы Вадим Ҳаразиа иҳәеит: «Ҳара иаҳҭахымхеит баша ҳааизаны иԥшӡоу арҽхәаратә жәақәа рҳәара,  ҳара  иҟоу апроблемақәа ҳрылацәажәарц, анаукатә ажәахәқәа  ҳарзыӡырҩырц ҳҭахын. Сара иҭабуп ҳәа расҳәарц сҭахуп иахьа араҟа ҳгәырӷьара ҳаицеиҩызшо зегьы. Ҳара ҳҳәынҭқарратә Еилакы Аԥсны жәлар рџьынџьтәылатәи еибашьра анцоз, хәажәкырамза   23, 1993 шықәса рзы  иаԥҵан.  Усҟантәи иуадаҩыз аамҭа азы Владислав Арӡынба аҳәаанырцә иҟоу ҳдеаспора рыҽрымадареи амҳаџьырцәа рҭоурыхтә ԥсҭазаара ахь рырхынҳәреи иаҵоу аҵакы ахадара еилкааны арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы аԥҵара азы аӡбамҭа идикылеит.  Ҳара ҳџьынџьуаа XIX ашәышықәсазы иҟалаз амҳаџьырра иадҳәалоу атрагедиа иахҟьаны адунеи 50 тәыла рҿы инхоит.  Ҳара ҳхықәкы хада – ҳҳәынҭқарра қәҿиарала аҿиара азы урҭ зегьы реидкылара ауп».  

Вадим Ҳаразиа аҳәаанырцәтәи атәылақәа жәпакы рҟынтәи ҳдиаспора ахаҭарнакцәа аконференциа алахәхаразы ааԥхьара рыҭан ҳәа иазгәеиҭеит.

«Араҟа иахьа ҳконференциа иалахуп Ҭырқәтәыла, Иорданиа, Ливан, Нхыҵ Кавказ ареспубликақәа рҟынтәи ахаҭарнакцәа», –  ҳәа иҳәеит иара.

Вадим Ҳаразиа арепатриациа азы аҳәынҭқарратә Еилакы аусзуҩцәа инарыгӡо аусура азы иҭабуп ҳәа реиҳәеит, уи Аилак аҿы аҿар рацәаҩны аус шыруагьы иазгәеиҭеит.

«Аекспедициатә проект «Ҭырқәтәыла иҟоу аԥсуаа» атема ала аконференциа аҿы дықәгылеит Аԥсны анаукақәа Ракадемиа апрезидент, ААУ аҟны иҟоу адәытә фольклористикеи Нарҭаа репос адырреи Рцентр адиректор Зураб Џьапуа.  

Аҟәа. Хәажәкырамза 22, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Хәажәкырамза 23 рзы имҩаԥысуеит Апарламент асессиа аилатәара.

Амшхәаԥштә иалагалоуп 18 зҵаара, урҭ рахьынтә  7 адгьылтә зҵаарақәа ирыдҳәалоуп.

Адепутатцәа «Афинанстә қьыра (ализинг) азы».  Азакәан апроект иахәаԥшуеит.  «Аԥсны Аҳәынҭқарра атуристтә усура азы», «Аԥсны Амилаҭтә банки (Аԥсны Абанк) азы», «Административтә зинеилагарақәа рзы аусқәа рыла аиӡбареиҿкаара азы», «Аԥсны аҳәаанырцәтәи атәылауаа рзинтә ҭагылазаашьа азы» иҟоу азакәанқәа аиҭакрақәеи ацҵақәеи ралагалара азԥхьагәаҭоуп.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Урыстәылатәи Афедерациа Ашәарҭадара Ахеилак аҿы имҩаԥысит Урыстәыла ашәарҭадара Ахеилак Амаӡаныҟәгаҩ ихаҭыԥуаҩ Рашид Нургалиеви Аԥсны ашәарҭадара Ахеилак Амаӡаныҟәгаҩ Сергеи Шамбеи реиԥылара.   

Аусмҩаԥгатә хәажәкырамза 23, 2023  шықәсазы иазԥхьагәаҭоу аҩ-ҳәанҭқаррак ршәарҭадара Ахеилакқәа раппаратқәа рыбжьара 2023-2024 шш. аусеицура аплан анапаҵыҩра аламҭалазы имҩаԥгахеит.

Аиԥылара аҿы жәларбжьаратәии амилаҭтәии ашәарҭадара иадҳәалоу, актуалра злоу азҵаарақәа ирылацәажәеит, иара убас азҵаарақәа жәпакы рыла аԥсны урыстәылатәи аусеицура аҳәаақәа рырҭбаара аперспективақәа ирзааҭгылеит.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Аԥсны аԥсылманцәа Иаку рдоуҭатә Усбарҭа анапхгараҭара ареспублика иқәынхо аԥсылманцәа иԥшьоу Рамадан амыз алагара арыцхә рыланаҳәеит.

Алаҳәара аҟны ахәҭакахьала иазгәаҭоуп:

«Аԥсылманцәа, Аԥсны атәылауаа зегьы рырдырразы. Иахьа ҿыц игылаз амзаҿа абара залмыршахаӡеит, убри аҟнытә уаҵәы – Шьаабан амыз 30-тәи амш ауп.  Сынтәа аԥсылманцәа зегь рзы иԥшьоу амыз Рамадан актәи амш хәажәкырамза 23  иақәшәоит, иалагоит аԥсылмантә мзар амзақәа ируаку, иԥшьоу Рамадан амза.

Загь зымчу Аллаҳ иԥшьоу Рамадан амыз азы Ачгара адкылареи анагӡареи Иаҳхылаԥшхәу иганахьала амҵахырхәареи рзы алшара ҳаиҭарц, ҳаԥсҭазааратә мҩа ҳақәнаҵы иҟаҳҵахьоу ҳагәнаҳарақәа ҳанажьреи рзы ҳиҳәоит. Амин!»

Аԥсылманра аканонқәа инарықәыршәаны, Рамадан амза алагара ҳәаақәырҵоит ҩ-хкык рыла: ҿыц игылаз амза абара алыршарала, ма ииасуа амза 30-мшы рыла ахыркәшарала.

Аҟәырҟан излаҳәо ала, Рамадан амыз азы ауп Аллаҳ ауаа ари Аԥшьаҩыра анырзынаишьҭыз. Рамадан амыз иалагӡаны аԥсылманцәа ачгара иҵалоит, урҭ амза ахы инаркны аҵыхәанӡа ҽынла афатә-ажәтә, хаҵеи-ԥҳәыси реизыҟазаашьа рҽацәхьаркуеит. Згәы бзиами, ныҟәара иҟоууи, ахәыҷқәеи, абыргцәеи уи маҷк аилагара азин рымоуп.

Аҟәа.  Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Хәажәкырамза 21 рзы Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла   Аԥснытәи аҳәынҭқарратә Университет аҟны Адунеизегьтәи апоезиа Амш азгәаҭара мҩаԥнагеит.

Аусмҩаԥгатә рхы аладырхәит В.П.Анқәаб ихьӡ зху аԥсуа-дыга афилологиа Ацентр аҟны иҟоу алитературатә еидгылара алахәылацәа.

Адунеизегьтәи апоезиа Амш  – есышықәса, хәажәкырамза 21 рзы иазгәарҭо аныҳәа ауп. Уи абҵарамза  15,  1999 шықәсазы ирыдыркылаз Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара аҟны иҟоу аҵарадырратә, анаукатә, акультуратә Еиҿкаара (ЮНЕСКО) аконференциа Хада 30-тәи арезолиуциа аҿы ишьақәырӷәӷәан. Аныҳәа ашьақәырӷәӷәара ахықәкы хадас иҟоуп – «амилаҭтә, арегионалтә, жәларбжьаратәи апоетикатә еиҿкаарақәа иҿыцу аимпульси иҿыцу азхаҵареи рыҭара».

Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла 2012 шықәса раахыс есышықәса Адунеизегьтәи апоезиа Амш азгәаҭара мҩаԥнагоит, уи иазкны алитературатә хәылԥазқәа еиҿнакаауеит. Сынтәа апоезиа аныҳәа Аԥсны ашәҟәыҩҩратә еиҿкаара 90-шықәса ахыҵра иазку аиубилеитә усмҩаԥгатәқәа рымҩаԥгара аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥысит.  

Апоезиа Амш еизнагеит ҳаамҭазы еицырдыруа апоетцәа реиԥш, ҿыц аҿиаратә мҩа ианыло алитераторцәеи астудентцәеи – аԥсуа поезиа абзиабаҩцәа.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Атәыла аԥыза-министр Алеқсандр Анқәаб иҭижьыз Ақәҵара инақәыршәаны, Пицунда-Мысратәи, Ԥсҳәы-Гәымсҭатәи аҳәарԥсаррақәеи Риҵатәи ареликттә милаҭтә парки русура аиҿкаара иазку анормативтә шәҟәынҵақәа Аԥсны аԥсабарахьчаратә Закәанԥҵара иақәшәо аҟаҵара азы усуратә гәыԥ аԥҵоуп.

Аусуратә гәыԥ аилазаара иалалеит:

Сангәлиа Д. Р. – Аминистрцәа Реилазаара Аппарат анапхгаҩы (акомиссиа ахантәаҩы);

Аҩӡба В. 3. – Аҳәынҭқарратә усбарҭа «Ԥсҳәы-Гәымсҭатәи аҳәарԥсарра» адиректор;

Аҳәба А. M. – Адгьылхархәареи акадастри рзы аҳәынҭқарратә Усбарҭа анапхгаҩы;

Дбар Р. С. – Аҳәынҭқарратә наукатә усбарҭа «Аԥсны анаукақәа Ракадемиа аекологиа Аинститут» адиректор;

Џьергениа Т. Н. – Риҵатәи ареликттә милаҭтә парк абнахылаԥшыҩ хада;

Кәпалба А. В. – Афинансқәа Рминистрра азиндырратә ҟәша аспециалист хада;

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс.  Хәажәкырамза 21 рзы Аҟәа асасааирҭа «Интер-Сухум» аконференц-зал аҟны  имҩаԥысит аполитикатә партиа «Амцахара» XIV Аизара Ду. Аизара Ду аҟны иалацәажәеит Аԥсны адәныҟатәии аҩныҵҟатәии амшхәаԥштә иактуалтәу азҵаарақәа, ауаажәларра-политикатә, аекономикатә ҭагылазаашьа.

Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа аизара ду даҭааит, Аԥсны Аҳәынҭқарра акәша-мыкәша иҟоу аҭагылазаашьа далацәажәеит аделегатцәеи Аԥсны жәлари ихы рықәкны.

Аҳәынҭқарра Ахада иҳәеит Аԥсны акәша-мыкәша иҟоу аҭагылазаашьа шыуадаҩу атәы. «Жәларбжьаратәи арра-политикатә ҭагылазаашьа акыр иуадаҩуп. Урыстәыла, уажә аԥхьа ишҳәаз еиԥш, иҷыдоу арратә операциа амҩаԥгара иаҿуп. Иара иаҿагылоуп 50 ҳәынҭқарра инареиҳаны, убарҭ рхыԥхьаӡара иаҵанакуеит Европа зегьи Еиду Америка Аштатқәеи, арҭ амчқәа Қырҭтәыла аиҳабыра ахырҳәар, аҩбатәи аибашьра хдыртырц рҭахуп. Абарҭ ахықәкқәа рымоуп азы ҳазҭоу ашықәс азы мшаԥымза-лаҵарамза рзы Қырҭтәыла мҽхакы ҭбаала аполитикатә акциақәа рымҩаԥгара ргәы иҭоуп. Иахьа 2008 шықәса рзы аасҭа аҭагылазаашьа хьанҭоуп. Урыстәылатәи Афедерациеи ҳареи ганрацәалатәи ҳусеицура арӷәӷәара аҭахуп. Аамҭа кьаҿла ҳҳәынҭқарратә еизыҟазаашьақәа ирԥырхагоу азҵаарақәа рыӡбара алҳаршароуп, урҭ арбанқәоу ҳара ибзианы иаҳдыруеит.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистр Инал Арӡынба Урыстәылатәи Афедерациа адәныҟатәи аусқәа рминистр Сергеи Лавров иира Амш идиныҳәалеит.

Адныҳәалараҿы ахәҭакахьала иазгәаҭоуп:

«Урыстәылатәи Афедерациа адәныҟатәи аусқәа рминистр имаҵураҭыԥ аҿы шәусура, иҳараку аморалтәии азанааҭдырратәи шәҟазшьақәа ирыбзоураны Урыстәылатәи Афедерациа аҿы еиԥш уи анҭыҵгьы иахәҭаны аҳаҭыр-апату шәықәырҵо иҟалеит. 

Агәра ганы сыҟоуп, ҳтәылақәа адәныҟаполитикатә хылаԥшырҭақәа ҳажәларқәа реизҳазыӷьара ахьӡала Аԥсни Урыстәылеи реимабзиаратә еизыҟазаашьақәа рыҿиара иадҳәалоу азҵаарақәа ркоординациа аринахысгьы ишацырҵо.

Ари акыр зҵазкуа амш аҽны, ҳаҭыр зқәу Сергеи Виктор-иԥа, гәык-ԥсыкала ишәзеиӷьасшьоит агәабзиареи шәыгәҭакқәа зегьы рынагӡара алзыршо аманшәалареи».

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023 шықәса. Аԥсныпресс. Аԥсны аихамҩа аҭоурых аҿы раԥхьаӡа акәны еиԥырҟьам аусуратә шьаҭала Аԥсныҟа аныҟәара иалагоит аконтеинертә дәыӷбақәа.  Абри азы абрифинг аҿы адырра ҟаиҵеит Аԥсны Аихамҩа адиректор Хада ицхырааҩ  Октаи  Хазириши. 

Уи аполитикатә дгылара ада ас еиԥш акрызҵазкуа апроект анагӡра залыршахомызт ҳәа иазгәеиҭеит. 

«Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа иарбоу азҵаара аҿы акыр ацхыраара ҟаиҵеит. Актәи адәыӷба адәықәлара аламҭалазы уи хаҭала Иаарту Аокционертә Еилазаара «Урыстәыла Аихамҩақәа»  адиректор Хада  Олег Белозиоров иҽимидеит, иарбоу апроект анагӡара иадҳәаланы ицәырҵуаз иуадаҩу азҵаарақәа рыӡбараҿы ацхыраара ҟаиҵеит», – ҳәа иҳәеит Октаи Хазириши.

Уи ишазгәеиҭаз ала, аконтеинертә дәыӷба  – ари алогисттә сервис ауп, даҽакала иуҳәозар,  аграфик инақәыршәаны иахьдәықәло астанциа аҟынтәи амҩа ахьхоу астанциа аҟынӡа иныҟәо аидарамҩангагатә дәыӷба ауп.  Уахыки ҽнаки рыла иарбоу адәыӷба аццакра 800 - 1000 километр рҟынӡа инаӡоит. Иаагозар, аидарамҩангагатә дәыӷба 10 -14 мшы рыла иаауазар, аконтеинертә дәыӷба ҩынтә рҟынӡа ирласны инаӡоит. 

«Аихамҩақәа рхархәарала аус зуа аилазаарақәа еиҳа аԥыжәарақәа рымоуп – уи аидара аагара азы иақәырӡхо аамҭеи аидара аиагара азы ахәԥсеи реиҵатәра ауп.   Уи ҳара ҳазгәаҭарақәа рыла, 25-30% рыла еиҵоуп. Аконтеинер – ари иуниверсалу хархәагоуп, уи аидара аҵәахреи ашьҭаҵареи рхы ахархәара ҟалоит, иара аихамҩатә платформа иақәыхны даҽаџьара еиҭаугар алшоит.  Аидарақәа убри аан ԥырхага роуӡом»,- ҳәа иҳәеит Октаи Хазириши.

Аҟәа. Хәажәкырамза 21, 2023. Аԥсныпресс. Ареспубликатә Унитартә Наплакы «Аԥснытәи Аихамҩа» аҿы хәажәкырамза 13 -18 рзы Москваҟа имҩаԥгаз аусуратә ҭаара аихшьаалақәа ирызкны абрифинг мҩаԥысит.

«Аԥсны Аихамҩақәа» анџьныр хада Леонид Ҟәыруа амаршрут «Шәча–Гагра» ала афымцадәыӷба  «Ласточка» аужьҭра шыҟало азы адырра ҟаиҵеит.  

«Ҳара аҵыхәтәантәи аамҭазы Аԥсныҟа аԥсшьараҳәа иаауа ауаа рхыԥхьаӡара ишацлаз азгәаҭо, иҳамҳәар залшом апассаџьырцәа Урыстәылантәи Аԥсныҟа еиԥш, Аԥснынтәи Урыстәылаҟа рыиагара азҵаара шыуадаҩу атәы.   Иаарту Акционертә Еилазаара «Урыстәылатәи Аихамҩақәа» иҳаднагалон атуристцәа рыиагара аҩганктәи аиҿкаара. Иҳадгалан еиуеиԥшым авариантқәа. Уахь иаҵанакуеит иаагозар атуристтә дәыӷба «Риҵа» аужьҭра, иара убас атуристтә маршрут ««Череповец – Аҳәаирбаӷәаза Шәача – Гагра – Аҟәа» ала апассаџьыртә мҩангара аиҿкаара. Арҭ апроектқәа иахьатәи амш азы ахәаԥшреи аҭҵаареи мҩаԥысуеит, ицәырҵуа атехниҟатә ҟазшьа змоу  апроблемақәа анаҩс рықәгара азы иалкаахоит», – ҳәа еиҭеиҳәеит Леонид Ҟәыруа.