Адгәыр Инал-Иԥа ила имҩаԥгаз аҭҵаарақәа рҵакы ахадара иахьа уажәраанӡа актуалра аҵаны иаанхоит, избан акәзар, усҟан иаԥҵаз аппаратура акомплекси ашәара аметодикеи ҳаԥхьаҟа акосмостә маҭәарқәа рыҭҵааразы амиссиақәа разыҟаҵараан, иара убас Амратә система апроцессқәа рышьақәгылара аазырԥшуа адыррақәа раиуразы ахархәара аиур алшоит.
Аҵарауаҩ қәыԥш иинтересқәа зыдҳәалаз акакәны иҟан иара убас акомпиутертә технологиақәа. Иара ареспублика анаука-ԥышәатә ԥсҭазаара аҿы акомпиутертә ус алагалара иаҵоу аҵакы ахадара шьахәла еиликаауан. Иара Асовет Еидгыла ахыбгалара аламҭалазы ишьақәгылаз атехнологиатә аиҵахара иадҳәаланы ишьақәгылаз аҭагылазаашьақәа рҿы Аԥсны акомпиутеризациа ашьаҭакра аус аҿы ихадоу ароль наигӡон. Ахәҭакахьала, Адгәыр Инал-Иԥа Аԥснытәи Анаукаҭҵааратә Институт (АбНИИ) аусура, аҭыжьратә ус, уҳәа акомпиутертә технологиақәа ралагалара адгылара аиҭон. Иара еиқәиршәаз апрограмматә еиқәыршәара атипографиа, акартографиа, арратә ус, уҳәа реиԥш иҟоу аусхкқәа рҿы ахархәара аиуан. Адгәыр Инал-иԥа атекстқәа акьыԥхьразы реиқәыршәараан рхы иадырхәоз акомпиутерқәа рзы аԥсуа шрифт раԥхьатәи авариантқәа иреиуоу аԥиҵеит. Адгәыр Инал-Иԥа инаука-ԥышәатә дыррақәа иара хаҭала раԥхьатәи амшқәа рзы Ацҳа Ҟаԥшь азааигәара аӷа иҿагылара инадыркны активла дызлахәыз 1992-1993 шш. Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатәи еибашьраан ахархәара роуит. Анаҩс Адгәыр Гәымсҭатәи афронт аҿы Мушьни Хәарҵкьиа икомандаҟаҵарала аотриад аҿы деибашьуан. Ҳаамҭазтәи абџьар ӷәӷәала иҟаз адефицит аан Адгәыр идыррақәа акырӡа ацхыраара ҟанаҵон. Иара Мушьни Хәарҵкьиа дицны рнапала абџьарқәа рыхкқәак раԥҵара азы агәҭакқәа рыман.
Акомандаҟаҵаҩ Хада В.Г. Арӡынба А. Инал-Иԥа Аԥсны амшын аҟынтәи ахьчаразы анышь-торпедақәа рҭыжьра аиҿкааразы иаԥшьгара адгылара аиҭеит. Убри хықәкыс иҟаҵаны, ҷыдала аусуратә гәыԥ аԥҵан. Уи анапхгаҩыс дҟаҵан Адгәыр Инал-иԥа.
Абҵарамза 28, 1992 шықәсазы Аԥсны Аҳәынҭқарра атәылахьчара аминистр Идҵа №99 инақәыршәаны, арадионыҟәцаратә анышь-торпедақәа раԥҵара азы агәыԥ шьақәырӷәӷәахеит. Ԥыҭрак ашьҭахь ари агәыԥ иалалеит 10-ҩык ауаа. Адгәыр Инал-Иԥа хаҭала иҟаиҵаз аҳасабыркрақәа рышьаҭала зрадиус ф-километрак рҟынӡа инаӡо аӷа аӡхыхьтәи ацәҟьа алашьҭра зылшо анышь-торпеда раԥхьатәи аԥышәатә модельқәа аԥҵан, иара убас аԥышәарагьы иахган. Анышьқәа рԥышәара Пицунда ақалақь, анаукатә Центр «Касатка» аҿы, иара убас Афон Ҿыц, уҳәа қәҿиарала имҩаԥысит. Аамҭа кьаҿ иалагӡаны Адгәыр Мрагыларатәи афронт ахь абџьари аџьаԥҳани рыиагара азы арадионыҟәцаратә ашхәаԥс аԥҵара азы аҵәаӷәанҵақәеи аҳасабыркрақәеи еиқәиршәеит. Игәыԥ иалахәыз дрыцны Адгәыр Инал-Иԥа Тамшьтәи адесант аӡхыҵра аоперациа аныпхгараҭара далахәын. Адгәыр Инал-Иԥеи уи игәыԥи иаԥырҵаз аибашьратә бџьар аҟазаара аӷа иҿагылареи иаанкылареи амшын аҟынтәи аԥснытәи аҟәара ахьчареи рзы акыр зҵазкуа акакәны иҟан.
Адгәыр Шьалуа-иԥа Инал-Иԥа цәыббрамза 18, 1993 шықәсазы Аҟәа ақалақь ахақәиҭтәраан дҭахеит.
1995 шықәсазы Аԥсадгьыл ахьчараан иааирԥшыз афырхаҵареи агәымшәареи рзы Адгәыр Шьалуа-иԥа Инал-Иԥа ԥсрашьҭахь Леон Иорден ианашьахеит.
Адгәыр Инал-Иԥа дравторуп, иара убас ацавторс дыҟоуп 17- рҟынӡа инаӡо анаукатә усумҭақәа.
*** Адгәыр Инал-Иԥа иҩызцәа ргәалашәарақәа аҟынтәи.
Адгәыр иҩыза гәакьа Ахра Бжьаниа иажәақәа рыла, «Адгәыр еиԥш иҟоу ауаа ирыбзоураны иагьа хыԥхьаӡаралеи бџьарлеи деиҳазаргьы аӷа иааира алзыршо, блала иумбо, акыр иӷәӷәоу, ауаажәларра злеибарку абаҩ шьақәгылоит».
Баҭал Бжьаниа: «Иналукааша аинтеллигентцәа, аҭҵааҩцәа, апатриот иашақәа – Шьалуа Денис-иԥа Инал-Иԥеи Мира Константин-иԥҳа Хотелашвили рҭаацәараҿы иааӡаз – Адгәыр даныхәыҷыз аахыс илалеит анаҩс ихаҭара шьақәзыргылаз зеиӷьаҟам аҟазшьақәа. Аха уи илан аӡәы диламҩашьо дҟазҵоз, ажәала ус зыӡбахә аҳәара уадаҩу ааӡара ҟаимаҭ, аамсҭашәара. Уамашәа иҟаз, аԥсҭазаараҿы зеиԥш аламала иуԥымло ауаҩы. Уи иааџьоушьаша аԥхарра иҵан, иара убри аамҭазы аҵара ду змаз, ганрацәала ахара ихәыцуаз уаҩын… Ихы инаркны ишьапаҟынӡа игуманистны иҟаз иара иалихыр акәын имҩа. Ус иагьыҟаиҵеит. Аҵыхәтәанӡа дагьацәхьамҵӡеит иалихыз амҩа. Иԥсадгьыл, иҭаацәа, иҩызцәа рыхьчара, аиашареи ахақәаиҭреи иреиҳаӡоу аинтересқәа рыхьчара иазкхеит уи иԥсҭазаара кьаҿ аҵыхәтәантәи ашықәс».
Аибашьра раԥхьатәи амзқәа рзы Адгәыр Инал-Иԥа адронқәа раԥҵара азы Аԥсны атәылахьчара Аминистрра арра-техникатә гәыԥ напхгара аиҭо далагахьан. Аблокада шыҟазгьы, Адгәыр ила иаԥҵан, еиқәыршәан, ахархәарагьы аҭан усҟантәи аамҭазы ԥыхьатәи Асовет Еидгыла атәылақәа рыр аҿы уаҳа џьара иуԥымлоз арратә техника.
Адгәыр иԥсҭазаараҿы аҩызцәа иҷыдоу аҭыԥ ааныркылон. Баҭал Бжьаниа, Ахра Бжьаниа, Баҭала Кобахьиа, анаҩс Адгәыр Инал-иԥагьы Мушьни Хәарҵџьиеи аиҩызара рыбжьалеит. Дара аибашьра ҟалаанӡа Мушьни Хәарҵкьиа имҩаԥигоз ажратә ҭҵаарақәа иаҭаауан. Урҭ еицны иара убас аҟыбаҩ злоу ахәыҷқәа рзы алицеи аартра ргәы иҭан. Русқәеи рыгәҭакқәеи рылацәажәара аиҩызцәа бзиа ирбон аҟәатәи акаҳуажәырҭа «Амра» аҿы. Адгәыр Баҭал Кобахьиа илаз аиҭаҳәаҩ ибаҩхатәра даара пату ақәиҵон.
Баҭал Кобахьиа: «Уи ахаангьы, ушьҭахьҟа акгьы зымҳәоз, ацәгьа згәы иҭазымкуаз, узымҭиуаз ауаҩы иаша, ауаҩы цқьа иакәын. Убри аан иара хьаҳәхьачара издыруамызт, згәаанагара џьбараз хаҵан. Цәыббрамза 17 рзы иареи сареи аҵх зегьы «бетонка» ҳәа изышьҭоу аԥыԥшырҭа аҿы иаҳхаагеит. Исгәалашәоит сышиазҵааз: «Адгәыр, избан уара? Уара акыр зҵазкуа, ҳара ҳзы ихымԥадатәиу аусқәа урҿуп, избан зегьы кажьны еибашьра узцаз? Иара аҭакс ус ҿааиҭит: «Исоуҳәондаз, уара узеибашьуеи нас?» Аиаша шәасҳәап, усҟан иасҳәара сҿыҵамшәеит.
Цәыббрамза 18 рзы иара данырхә, сара соуп ахәышәтәырҭахь игара зықәшәаз, аха иара снапаҿы аԥсра даҿын, иааигәара убасҵәҟьа ихәыз, жәафшықәса заҵәык зхыҵуаз арԥыс дышьҭан, уи ахьаа аҟынтәи дуазыруан. Сара уи иҽаанкыланы дӡырҩларц иасҳәеит, иара аҭак ус иҳәеит: «Иара дзыԥсуеи, сара сыԥсыр еиӷьын. Иара ԥшьымш ракәын дахьҳацыз, аха ҳара аҿар шаҟа ирацәаны ҳзеиҭаҳәара дахьӡазеи. Избан ас еиԥш иҟоу ауаа зыԥсуа, урҭ рыԥсы ҭазароуп».
