Аҟәа. Хәажәкырамза 4, 2025 шықәса. Аԥсныпресс /Алеқсеи Шамба/. Аҩаша, хәажәкырамза 4 рзы В.Г.Арӡынба ихьӡ зху Арратә Ахьӡ-Аԥша амузеи аҿы иаатит афотоцәыргақәҵа «15 шықәса Владислав ида».
Аԥсны Аҳәынҭқарра Актәи Ахада игәалашәара иазкыз аекспозициа аҿы ицәыргақәҵахеит Владимир Попов ила Владислав Арӡынба иԥсы анҭаз иҟаҵаз ифотосахьақәеи, уи иҭаацәеи иҩызцәеи рфотосахьақәеи. Хазы игоу азал аҿы – афотоҭыхҩы, арежиссиор Ибрагим Ҷкадуа хәажәкырамза 4 – 10, 2010 шықәса рзы иҭихыз, Аԥсны Афырхаҵа Баҭал Кобахьиа амузеи иаиҭаз 33 фотосахьа рыла еиқәыршәоу аколлекциа. Арҭ афотосахьақәа реиҳарак ауаажәларра рҿы ибзианы еицырдыруеит. Ацәыргақәҵа аҿы ицәырҵуаз агәалаҟазаара атәы уҳәозар, уи агәырӷьареи алахьеиқәреи агәадуреи агәхьаареи, уҳәа реиԥш иҟоу акыр еиуеиԥшым ацәаныррақәа рыла еилаԥан ҳәа уҳәар алшоит.
Аофициалтә хәҭа.
Асасцәа бзиала шәаабеит ҳәа раҳәо, амузеи адиректор, Аԥсны Афырхаҵа Мзиа Беииа, хәажәхкырамза 4 – ари атәыла аҭоурых азы акырӡа зҵазкуа арыцхә ауп ҳәа иазгәалҭеит.
«Ари амш аҽны идунеи иԥсахит ҳаамҭазтәи аԥснытәи аҳәынҭқарра ашьаҭаркҩы, Аҳәынҭқарра Актәи Ахада Владислав Григори-иԥа Арӡынба. 76 шыықәса раԥхьа абри амш аҽны диит Урыстәылатәи Афедерациа ала ҳҳәынҭқарра ахьыԥшымра азхаҵара зыхьӡ здаҳҳәало Аԥсны Аҩбатәи Ахада Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь», – ҳәа еизаз иргәалалыршәеит лара.
Мзиа Беиа агәра ганы дыҟоуп, хәажәкырамза 4 агәхьаареи агәадуреи рыла игәылҭәаау, ҩыџьа Аҳәынҭқарра Ахадацәа ргәалашәара иамшны наунагӡа ишаанхо.
Иалырхыз Аҳәынҭқарра Ахада ихаҭыԥуаҩ Беслан Бигәаа 2010 шықәсазы хәажәкырамзатәи алахьеиқәҵаратә мшқәа ибзианы ишигәалашәо атәы иҳәеит. Усҟан Аԥсныҟа иааит Урыстәыла Иҷыдоу аҭагылазаашьақәа рзы Аминистрра аҳаирплан. Уи иаанагеит зыԥсҭазаара иалҵыз Владислав Арӡынба иԥсыбаҩ.
Иара игәаанагарала, Аҳәынҭқарра Актәи Ахада иԥсҭазаара зегьы Аԥсны ахақәиҭреи ахьыԥшымреи иазикит. «Ҳара аԥсуа жәлар ҳатрадициала ишаԥу ала, аишәачара ҳанахатәоу Анцәа илԥха ҳауааит ҳәа ауп раԥхьа иаҳҳәо аныҳәаҿа. Ҳара иаҳҳәоит Анцәа иџьшьоуп ҳажәлар рзы зегьы реиҳа иуадаҩыз аамҭазы Владислав дахьаҳзааишьҭыз ҳәа. Владислав иԥхьагыларала аиааира агарагьы алыршахеит», – ҳәа иҳәеит иара.
Беслан Бигәаа агәра ганы дыҟоуп адҵаҟаҵаҩ Хада ихьӡ наунагӡа ҳажәлар ргәаҿы ишаанхо.
Аԥсны иҟоу Урыстәыла ацҳаражәҳәаҩ Михаил Шургалин Владислав Арӡынба ихьӡ Аԥсны еиԥш Урыстәылагьы зегьы раԥхьаӡа иргыланы ажәа Ахақәиҭра иадырҳәалоит ҳәа инаҵшьны иазгәеиҭеит.
«Сара иара убас иазгәасҭарц сҭахын иара Аԥсны иқәынхо ажәларқәа зегьы реидкылара шилшаз атәы. Иара убри аганахь ала илиршаз ада Аиааира агара акырӡа иуадаҩхон», - ҳәа иҳәеит иара.
Михаил Шургалин иажәа иацҵо, Аԥсны мышқәак раԥхьа ихыркәшахеит Аҳәынҭқарра Ахада иалхрақәа, иаргьы убри инамаданы, ҿыц иалырхыз Аҳәынҭқарра Ахада Владислав Григори-иԥа иус ацҵара даԥсаны дшыҟало, ареспублика ажәлар реидкылара азы илшо зегьы шыҟаиҵо, насгьы Аԥсни Урыстәылеи реизыҟазаашьақәа аҿиареи аҽарҭбаареи шацҵахо азы агәыӷра имоуп ҳәа иазгәеиҭеит.
Аԥсны аԥыза-министр ихаҭыԥуаҩ, афымцамчи атранспорти рминистр инапынҵақәа назыгӡо Џьансыхә Нанба ихәыҷра агәалашәарақәа иҭеиҳәеит:
«Владислав Арӡынба ҳара, аибашьра амҭазтәи ахәыҷқәа ҳзы акы иацәхьамҵуа, зҳәатәы иахымԥо, еицамкуа амчхара ду змоу, Аиааиреи аизҳазыӷьареи ҳзаазгараны иҟоу уаҩны дҳадаҳкылон. Аԥсны Актәи Ахада ихьӡ ҳҳәынҭқарра аҭоурых адаҟьақәа хьтәы нбанла ианылеит. Аԥсны ыҟанаҵы, аԥсыуак иԥсы ҭанаҵы, иара ихьӡ кашәара ақәӡам!», – ҳәа иҳәеит иара.
Аԥсны Афырхаҵа Аслан Кобахьиа Аԥсны Аҳәынҭқарра ыҟанаҵ дыҟоуп Владислав Ду ҳәа инаҵшьны иазгәеиҭеит.
«Ҳара иара даҳцәыӡыр, усҟан иаҳцәыӡуеит зегьы!», - ҳәа инаҵшьны иҳәеит иара.
Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатәи еибашьра игәаларшәо, аиааира агара иацхрааз афактқәа анализ азуа, Аслан Кобахьиа ахьыԥшымра ахьчара зегьы раԥхьаӡа иргыланы иалзыршаз Зегьы зымчу Анцәеи ҳара ҳкомандаҟаҵаҩ Хада Владислав Арӡынбеи роуп ҳәа инаҵшьны иазгәеиҭеит.
«Ахаангьы, командаҟаҵаҩык қәҿиара иоуӡомызт иара иеибашьцәа рышьҭахь иҽаваикуазҭгьы. Владислав есымша ахҭысқәа еиҳа иахьеилашуаз агәҭа дгылан, уи, зны-зынла убас еиԥш аҭыԥқәа рҿы дцәырҵуан, соуп зҳәо аибашьҩы иҟалар ҟалап иахьизымгәаӷьуаз», – ҳәа иҳәеит иара.
Аслан Кобахьиа игәаанагарала, аибашьра анцоз аамҭазы, Аԥсадгыьл ахьчаҩцәа рыбжьара ирацәамзар ҟаларын иаагозар, асуверенитет ҳәа иҟоу азиндырратә еилкаара ӷәӷәала издыруаз, аха дарбанызаалак дзеибашьуаз иԥсадгьыл ахақәиҭтәра, иҳәынҭқарра ԥхьаҟатәи аԥеиԥш алхразы азин дшазықәԥо зеиӷьаҟам ала идыруан.
Иара иажәа иацҵо, Владислав Арӡынба аибашьра аамҭазы мацара акәымкәа аҭынч аамҭазгьы, ажәашықәсақәа рнаҩс ареспублика аҿиара иалукааша аамҭа хадақәа стратегиала разԥхьагәаҭаразы иуникалу адыррақәеи алшарақәеи аҟыбаҩ ҷыдеи шимаз азгәеиҭеит.
«Аԥсны – ҿыц ишьақәгылаз, аҿиарамҩа иану ҳәынҭқарроуп, ҳара ирацәаны ауадаҩрақәа ҳамоуп, иҟалап ҳакәша-мыкәша имҩаԥысуа инагӡаны еилаҳамкаауазаргьы, аха, ҳаҭыр зқәызҵо Михаил Шургалин Шәахь схы нархангьы инаҵшьны иазгәасҭарц сҭахуп акыр зҵазкуа даҽакгьы. Владислав аԥсуаа ирабжьигон Урыстәылеи Аԥсни рыбжьара астратегиатә еиҩызара абжьаҵара ахықәкыхадара. Аԥсни Урыстәылеи рыбжьара аҩганктәи аимабзиаратә еизыҟазаашьақәа ирҿагыло аԥсуа ҳажәлар драӷоуп, убри аҟнытә ус еиԥш иҟоу Аԥсны дыҟаӡам дҟаларангьы дыҟаӡам!», - ҳәа иҳәеит иара.
«Ҳара ҳажәлар Владислав Григори-иԥа иԥсы анҭаз иганахьала еиҳа агәцаракра, аҳаҭырқәҵара аадырԥшызҭгьы, сара агәра ганы сыҟоуп иара еиҳагьы аниҵар шалшоз. Аҳәынҭ
қарра Ахада аҳәынҭқарра ҿиаларц, иӷәӷәахарц, уи ажәлар рынхашьа-рынҵышьа еиӷьхарц, ԥхьаҟатәи аԥеиԥш бзиахарц азы илшо зегьы ҟаиҵозар, усҟан ажәларгьы рԥыза еиҳа ахылаԥшреи агәцаракреи ирҭар ахәҭоуп», - ҳәа иҳәеит ианиаамҭаз Владислав Арӡынба аус ицызуаз, Аԥсны ажурналистцәа Реидгыла ахантәаҩы Руслан Ҳашыг.
Уи иара убас ацәыргақәҵа аҿы ицәыргоу фотосахьак аҭоурых еиҭеиҳәеит:
«Уи иануп 1992 – 1993шш. Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатәи еибашьра аҿы Аиааира агара Амш 10-шықәса ахыҵра азгәаҭара ашьҭахь, жьҭармза 3, 2003 шықәса рзы имҩаԥысыз Владислав Арӡынбеи Сулҭан Сосналиеви реиԥылара. Сулҭан Сосналиев, Арӡынба игәы шрахәымыз атәы здыруаз, иара Аиааира Амш азгәаҭаразы Ахақәиҭра Ашҭаҿы дыхьзымнеиз азы агәхьаара ааирԥшит. Уи аҭакс Владислав Григори-иԥа иазгәеиҭеит абас: «Сара сыҟан Ашҭаҿы, аха ажәлар рахь сцәырымҵӡеит, избан акәзар урҭ рныҳәатә гәалаҟазаара ԥхасҭастәыр сҭахӡамызт, срыцҳаршьаларц сҭахӡамызт».
Руслан Ҳашыг иара убас иазгәеиҭеит Аԥсны Актәи Ахадеи Аҩбтәи Ахадеи – Владислав Арӡынбеи Сергеи Багаԥшьи еидзкыло акыр зҵазкуа аҷыдара:
«Дара еидызкылоз аусура мацара акәӡам. Урҭ еиԥшны, акыр аԥхара аҵаны раб иҩны, раб ихәышҭаара иазыҟан, иацхраауан, иара уаҟа инхон: Владислав Григори-иԥа – Алада Ешыра ақыҭан, Сергеи Уасил-иԥа Џьгьарда ақыҭан. Дара раб ихәышҭаара амца ҿыцәаар рымуӡеит».
«Ауаҩы иаб иҩны иадҳәалара ҿахиҵәар, уи иԥсадгьылгьы ишахәҭоу ала дзадҳәалахаӡом», – ҳәа иҳәеит Руслн Ҳашыг.
Аԥсны Афырхаҵа Баҭал Кобахьиа Аԥсны Аҳәынҭқарра Актәи Ахада иԥсҭазаара даналцҵ арыцхә аҳәынҭқарра аҭоурых азы асимволтә ҵакы амоуп ҳәа иазгәеиҭеит:
«Хәажәкырамз 4, 1921 шықәса рзы Аԥсны асовет мчра шьақәгылеит. Уи ҳтәыла ахьыԥшымразы алшара анаҭеит Асовет Еидгыла аилазаараҿы акәзаргьы. Владислав илшеит ари амш аҽны ҳара асоветизациа азгәаҭара акәымкәа, иара данаҳгәалаҳаршәо мшны иҟаларц», – ҳәа иазгәеиҭеит иара.
Баҭал Кобахьиа еиҭеиҳәеит иара Аҳәынҭқарра Ахада даниабадыр инаркны шьҭа 50 шықәса инареиҳаны ишҵхьоу, уи Владислав Арӡынба Аԥсныҟа археологиатә експедициақәа рахь данаауаз аамҭазы шаку ианыҟала: «Аӡәгьы усҟан ихахьгьы изаагомызт, игәгьы иҭашәомызт ҳара ҳаԥсҭазаара ас еиԥш аҽшеиҭанакуаз, сара абџьар кны еибашьра сышцоз, иара иакәзар ҳара ҳкомандаҟаҵаҩ Хаданы дшыҟалоз».
Иара агәра ганы дыҟоуп Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатәи еибашьра аҿы Аиааира агареи аибашьрашьҭахьтәи аамҭазы ҳҳәынҭқарра аҿиареи ишиашоу Владислав Арӡынба ишидҳәалоу.
Афильм аԥхьарбара
Аофициалтә хәҭа анхыркәшаха ашьҭахь, амузеи аизарақәа рзал аҿы Аԥсны Актәи Ахада изку адокументалтә фильм аԥхьарбара мҩаԥысит. Арежиссиор Ибрагим Ҷкадуа, архивқәа рҟынтәи акадрқәа рхархәарала иҟаз-шыҟаз аазырԥшуа акиносахьа ҭихит. Аҿар аиҳарак иазҿлымҳахеит зынӡа иқәыԥшу Владислав изку аепизодқәа.
Апоет Геннади Аламиеи аҳәынҭқарратә усзуҩ Сократ Џьынџьали афильм аҿы Аҳәынҭқарра Актәи Ахада дшыргәалашәо атәы еиҭарҳәеит, иалацәажәеит Аԥсны ашьақәгылараҿы иара илагала атәы. Ахәыԥшцәа аӡәырҩы абри афильм аҭоурыхтә гәалашәара аиқәырхара, еиҵагыло абиԥарақәа акультуратә ҭынха рызнагара, иара убас Владислав Арӡынба дзакутә уаҩыз, дзакәытә ԥызас атәы зҳәо адыррақәа рырҭбаара азы инанагӡо аҵакы ахадара азгәарҭеит.
